Практикум по статистике. (2 издание). Тащкент изд. «Iqtisod-moliya»

Oraliq iste’mol ko’rsatkichini hisoblash
Yalpi ishlab chiqarish tarkibida xarajat sifatida sarflangan tovar va xizmatlar qiymati bor. Buni MHT da oraliq iste’mol(OI), deb ataladi.
Uning tarkibi quyidagi elementlar yig’indisidan iborat:

• 
  moddiy xomashyo xarajatlari;
  
• 
  nomoddiy xizmatlar haqi (chetdan ko’rsatilgan xizmatlar uchun to’langan haq);
  
• 
  safar (yo’l-transport va mehmonxona haqlari) xarajatlari;
  
• 
  boshqa ishlab chiqarish xarajatlari
  

Moddiy xarajatlar quyidagilardan iborat:

• 
  xomashyo elementlari;
  
• 
  yoqilg’ining barcha turlari;
  
• 
  energiyaning barcha turlari;
  
• 
  yarimfabrikatlar;
  
• 
  ishlab chiqarish jarayonida boshqa xarajatlar;
  
• 
  korxonalarning ko’rsatgan xizmatlari;
  
• 
  mahsulotlarni tashishda transport xizmati;
  

- mehmonxona, restoran va kafelarning sotib olgan oziq-ovqat mahsulotlari tamaki va ichimlik mahsulotlari.


Nomoddiy xizmatlar haqi tashkil topadi:

• 
  mahsulotning sifatini nazorat qilib turish haqi;
  
• 
  ilmiy –tekshirish va tajriba ishlari haqi;
  
• 
  imorat, mashina va asbob-uskunalarning ijara xizmatlari haqi;
  
• 
  malakali ishchilarni tayyorlash uchun o’quv yurtlariga to’lovlar;
  
• 
  moliyaviy vositachilik xizmatlariga xarajatlar;
  
• 
  kommunal xizmatlarga sarflar;
  
• 
  reklama va marketing xarajatlari;
  
• 
  yuridik xizmatlarga sarflar;
  
• 
  o’t o’chiruvchilar va qo’riqchilar xizmatlariga sarflar;
  
• 
  tovarlarni litsenziyalash va sertifikatsiyalash uchun to’lovlar.
  

Safar xarajatlari:

• 
  mehmonxonada yashaganligi uchun to’lov haqi;
  
• 
  yo’l transport uchun to’lov haqi (kundalik ovqatlanish uchun to’lov haqi safar xarajatiga kirmaydi).