Практикум по статистике. (2 издание). Тащкент изд. «Iqtisod-moliya»

3-misol. Quyidagi ma’lumotlar berilgan(mlnso’m):

Ko’rsatkichlar	Bazis davr	Joriy davr
		Haqiqiy	Bazis davr narxlari va tannarxlarida
Mahsulotni sotishdan olingan tushum Mahsulot tannarxi Mahsulotni sotishdan olingan foyda	2192 1977 215	2359 2108 251	2296 2070 226

Yechish:
Jadvaldan ko’rinadiki, mahsulotni sotishdan olingan foyda bazis davrga nisbatan 36 mlnso’m oshgan, ya’ni

Xususan:
a) narx o’zgarishi hisobiga foyda o’zgarishi teng:

b) tannarx o’zgarishi hisobiga foyda o’zgarishi teng:



d) mahsulot hajmining o’zgarishi hisobiga foyda o’zgarishi:
,
bu yerda,

g) tarkibiy siljishlar ta’siri hisobiga foyda o’zgarishi:

mln so’m.


Mustaqil ishlash uchun masalalar


1-masala. Korxona bo’yicha mahsulot ishlab chiqarish hajmi va xarajatlari to’g’risida quyidagi ma’lumotlar berilgan:

Mahsulot turlari	Mahsulot ishlab chiqarish hajmi, dona				Mahsulot ishlab chiqarish xarajatlari, mln so’m
	Bazis davrda	Joriy davrda		Bazis davrda		Joriy davrda
		Reja bo’yicha	Haqiqatda			Reja bo’yicha	Haqiqatda
A B	100 300	112 310	114 315		50 240		50,4 223,2	45,6 201,6

Yuqoridagi ma’lumotlar asosida har bir mahsulot turi bo’yicha aniqlang:

1) mahsulot tannarxi bo’yicha reja topshirig’i, reja bajarilishi va dinamika indekslarini;
2) mahsulot tannarxining pasayishi natijasida reja bo’yicha va haqiqatda tejalgan(ortiqcha sarflangan) summalarni;
3) rejadan tashqari tejalgan (oritqcha sarflangan) summani, shu jumladan:
a) mahsulot ishlab chiqarish hajmining o’zgarishi hisobiga;
b) mahsulot tannarxining o’zgarishi hisobiga.


2-masala. Ikkita korxonada ishlab chiqarilgan bir turdagi mahsulot hajmi va tannarxi to’g’risida quyidagi ma’lumotlar berilgan:

Korxona	Bazis davr		Joriy davr
	Mahsulot hajmi, dona	Mahsulot tannarxi, ming so’m/so’m		Mahsulot hajmi, dona	Mahsulot tannarxi, ming so’m/dona
1. 2.	650 500	1600 1400		660 570	1600 1450

Yuqoridagi ma’lumotlar asosida aniqlang:

1) har bir korxona bo’yicha mahsulot tannarxi darajasining o’zgarishini;
2) har bir davr uchun mahsulot tannarxining o’rtacha darajasini;
3) mahsulot tannarxining umumiy(o’zgaruvchan va o’zgarmas tarkibli hamda tarkibiy siljishlar ta’siri) indekslarini.


3-masala. Birlashmaning ikkita sanoat korxonasidan birida ishlab chiqarilgan “A” mahsulotning salmog’i o’tgan va hisobot davrlarida 72,0% va 75,0%ni, tannarxi esa ikkinchi korxonada ishlab chiqarilgan mahsulot tannarxining 90,0% va 92,0%ini tashkil etgan. Bu davr ichida ikkinchi korxonada mahsulot tannarxi 6,0%ga pasaygan bo’lsa, sanoat birlashmasi bo’yicha o’zgaruvchan va o’zgarmas tarkibli hamda tarkibiy siljishlar indekslarini aniqlang. Natijalarni (hisoblangan indekslarni) tahlil qiling.


4-masala. Tumandagi ikkita korxonada ishlab chiqarilgan “A” mahsulot bo’yicha o’zgaruvchan tarkibli tannarx indeksi (hisobot yilida o’tgan yilga nisbatan) 98,6%ni tashkil etgan. Bu davr ichida birinchi korxonada ishlab chiqarilgan mahsulot salmog’i 70,0% dan 68,5 %gacha pasaygan, tannarxi esa o’tgan yilda ikkinchi korxonada ishlab chiqarilgan mahsulot tannarxining 95,0% ini tashkil etsa, indekslar o’rtasidagi bog’lanishdan foydalanmay, bevosita o’zgarmas tarkibli tannarx indeksini aniqlash mumkinmi? Agar mumkin bo’lmasa, buning uchun qanday qo’shimcha ma’lumotlar zarur bo’ladi?