Politexnika instituti

Demografik jarayon. Ijtimoiy sohadagi o’zgarishlar
 
Mustaqillik  yillarida  respublikada  ijtimoiy  sohalar  rivojlanishiga  e‘tibor  kuchaydi.  1991-
1996  yillarda  Qoraqalpog’iston  Respublikasida  ma‘lum  demografik  o’zgarishlar  ro’y  berdi. 
Tug’ilish  (ming  kishi  hisobida)  1991  yildagi  36,4  dan  1996  yilda  25,0  kishiga  qisqardi. 
Tug’ilishning  kamayishi  o’z  o’rnida  respublika  aholisining  o’sish  darajasiga  ta‘sir  etdi. 
Demografik  o’zgarishning  asosiy  sabablaridan  biri  tug’ilishning  kamayishi,  aholining  ijtimoiy-
iqtisodiy  va  ekologik  yashash  sharoitlariga  bog’liqdir.  1991-1996  yillarda  respublikadan 
(kelganlarni chiqarib tashlaganda) 26,7 ming kishi ko’chib ketdi. 1996 yilda respublika aholisi 143 
ming 764 kishiga o’sdi, shundan shahar aholisi 69 ming 401 kishini, qishloq aholisi 74 ming 363 
kishini tashkil etdi. 1996 yilda aholining o’rtacha yillik o’sishi 1,36 foizga teng bo’ldi.
 
Ishsizlar soni 1996 yil oxirida 4,2 ming kishiga yetdi. 1996 yilda 16 ming ishchi o’rinlari 
yaratildi,  jumladan,  qishloq  joylarida  8,5  mingta.  Bu  esa  shahar  va  tuman  mehnat  birjalariga 
murojaat qilgan fuqarolarni ish bilan ta‘minlash imkonini berdi.
 
1996  yilda  aholi  jon  boshiga  pul  daromadlari  9628,8  so’mni,  xarajatlar  esa  6300  so’mni 
tashkil etdi yoki 1995 yilga nisbatan 2,2 va 2,3 marta ko’paydi.
 
Daromadlarning ko’payishi iste‘mol bozoridagi vaziyatni jonlantirdi. Aholi jon boshiga tovar 
aylanishi  hajmi  amaldagi  narxlarda  5  ming  36  so’mlikni  tashkil  qildi  va  2,1  martaga,  solishtirma 
narxlarda  esa  8,8  foizga  o’sdi.  Pullik  xizmat  2,8  marta,  maishiy  xizmat  2,7  martaga  ko’payib  jon 
boshiga 679 va 108 so’mni tashkil etdi. Lekin shunga qaramasdan aholi jon boshiga xizmat ko’rsatish 
hajmi O’zbekiston Respublikasi ko’rsatkichidan 2,2 marta kam bo’ldi.
 
1996 yilda aholiga 7,2 milliard so’mlik iste‘mol mollari sotilgan. Bu amaldagi narxlarda
 
1995 yildagiga nisbatan 2,1 marta ko’p. Tovar aylanishining jami hajmi 10,3 foizga yoki 350,5 
million  so’mlikka  ko’paydi.  Tovar  oborot  hajmida  davlat  sektorining  ulushi  pasayib,  nodavlat 
sektoriniki o’sib bordi. Rasmiy savdo tarmoklariga nisbatan iste‘mol va buyum bozorlarida holat 
ancha yaxshilandi, jami tovar oborotida ularning ulushi 20 foizga yetdi.
 
Ijtimoiy sohada rivojlanish ta‘min etildi, 1999 yilning birinchi yarmida aholi jon boshiga 
kirim 17 ming so’mni tashkil etdi. Shu davrdagi tovar aylanmasi 15286 million so’mni tashkil etdi. 
1998 yilda ishchi-xizmatchilarning oylik maoshi 1,5 barobar oshdi.
 
Respublikada 70 ta tibbiy muassasa (9485 o’rin), 246 ambulatoriya poliklinika muassasasi, 
ularning tarkibida 20 qishloq uchastka vrachlik punkti, 6 shahar va mahalla vrachlik punkti, tuman 
markaziy poliklinika, 20 respublika va shahar hamda kasalxonalar bn birlashgan 20 po-liklinika. 
3 bolalar poliklinikasi, 2 respublika muassasalariga qarashli poliklinika bor. 1991-2005 yillarda 
61 qishloq vrachlik punkti; Nukus shahrida Respublika akusherlik va ginekologiya institutining 
filiali, 2 poliklinika (100 bemorni qabul qilishga mo’ljallangan) qurildi. Q.da 3,6 ming vrach (har 
10  ming  aholiga  23,1  vrach.  15,5 ming  o’rta  tibbiy  xodim  (har  10  ming  kishiga 98,7)  faoliyat 
yuritadi.  Har  10  ming  kishiga  kasalxonalarda  60,6  o’rin  to’g’ri  keladi.  Aholiga  O’zbekiston 
Respublikasi  shoshilinch  tibbiy  yordam  markazining  Nukus  shahridagi  filiali,  shuningdek,  14 
tuman  markaziy  kasalxonasi  va  Taxiatosh  shahri  kasalxonasi  qoshidagi  tez  tibbiy  yordam 
bo’limlari xizmat ko’rsatadi. Nukus shahrida 2 ta shahar poliklinikasi «oilaviy poliklinika» sifatida 
faoliyat yuritadi. Nukus shahrida 1998 yildan Skrining markazi, 2003 yildan esa bir smenada 100 
o’smirni qabul qilishga mo’ljallangan respublika o’smirlar markazi ishlab turibdi. Respublikada 
Toshkent  pediatriya  intining  filiali,  4  tibbiyot  kolleji  mavjud.  9  sanatoriy-profilak-toriy  (1200 
o’rin) faoliyat ko’rsatadi. 
Respublika  tibbiyoti  erishgan  natijalardan  eng  muhimi  -  onalar  o’limi  soni  kamaydi. 
«Homilador  ayollarni  va  bolalar  salomatligini  mustahkamlash  bo’yicha  milliy  dastur»  hamda 

---

199 
«Yosh  avlodni  sog’lomlashtirish  kompleks  dasturi»ning  ishlab  chiqilganligi  va  amalga 
oshirilganligi natijasida 1996 yilda onalar o’limi 1991 yildagiga nisbatan 4,4 marta, chaqaloqlar 
o’limi  esa  1,8  martaga  kamaydi.  Homilador  ayollarning  56  foizi  statsionarlarda  tug’ishgacha 
bo’lgan  davolanishdan  o’tkazildi.  Respublikada  jarrohlik,  maxsus  davolash  ambulatoriya 
markazlari tashkil topdi.
 
Tibbiy  xizmat  tarmog’ini  moliyalashtirishda  davlat  mablag’lari  bilan  birga  nodavlat 
manbalaridan  ham  foydalanilmoqda.  Xo’jalik  hisobida,  yakka  tartibda,  kooperativ  usulda 
ishlaydigan  tibbiyot  tarmoqlari  kengayib  bormoqsa.  «Medtexnika»,  «Optika»,  «Tibta‘minot» 
dorixona  muassasalari  to’la  davlat  tasarrufidan  chiqarilib,  xususiylashtirildi.  Biroq  aholining 
kasallanishi kamaymadi. Bu ko’rsatkich 1991 yilga nisbatan 26.3 foizga ko’paydi.
 
O’zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  2017  yil  18  yanvardagi  «2017-2021  yillarda 
Orolbo’yi mintaqasini rivojlantirish Davlat dasturi to’g’risida»gi PQ-2731-sonli Qaroriga asosan 
2017-2021 yillarda Orolbo’yi mintaqasini rivojlantirish Davlat dasturi qabul qilindi.
 
Moliya  vazirligi  huzuridagi  Orolbo’yi  mintaqasini  rivojlantirish  jamg’armasi  mablag’lari 
hisobidan  2018  yilda  Qoraqalpog’iston  Respublikasi  va  Xorazm  viloyati  bo’yicha  obyektlarni 
qurish, rekonstruksiya qilish va kapital ta‘mirlash manzilli dasturiga asosan, 2018 yilda jami 370 
ta obyektda, jumladan Qoraqalpog’iston Respublikasi bo’yicha 224 ta (umumiy qiymati – 149,3 
mlrd  so’m),  Xorazm  viloyati  bo’yicha  146  ta  (umumiy  qiymati  85,4  mlrd  so’m)  obyektlarda 
qurilish, rekonstruksiya, kapital ta‘mirlash va obodonlashtirish ishlari olib borilishi ko’zda tutilib, 
ushbu maqsadlar uchun jami 234,7 mlrd so’m mablag’ ajratilishi rejalashtirilgan. 
Prezident Shavkat Mirziyoyev 2019 yil 2 avgust kuni «Qoraqalpog’iston Respublikasi Ichki 
ishlar vazirligining 19-son ixtisoslashitirilgan jazoni ijro etish koloniyasini tugatish to’g’risida»gi 
(Jasliq qo’rg’onida joylashgan) qarorni imzoladi.
 
Prezident  Shavkat  Mirziyoyev  2019  yil  20  avgust  kuni  Qoraqalpog’istonda  bo’ldi. 
Prezidentning o’tgan yilgi tashrifi davomida berilgan ko’rsatmalar asosida hukumatning Mo’ynoq 
tumanini  kompleks  ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlantirish  dasturi  qabul  qilingan.  Unda  2019-2021 
yillarda  jami  1  trillion  485  milliard  so’mlik  qurilish-ta‘mirlash  ishlari  amalga  oshirilishi 
belgilangan.
 
Qisqa vaqt ichida qator obyektlar foydalanishga topshirildi. Jumladan, 800 o’rinli amfiteatr 
va  davlat  xizmatlari  markazi  qurildi,  madaniyat  markazi  va  stadion,  «Bozatov»  ovul  fuqarolar 
yig’inidagi oilaviy poliklinika rekonstruksiya qilindi.
 
Iyul oyida «Mo’ynoq porloq teks» mas‘uliyati cheklangan jamiyat tomonidan tikuvchilik 
korxonasi ishga tushirildi. 350 ta ish o’rni yaratildi.
 
Zamonaviy mashinalar o’rnatilgan mazkur korxona yiliga 1 million dona tayyor tikuvchilik 
va trikotaj mahsulotlari ishlab chiqarish quvvatiga ega. Hozirda choyshab va ko’rpajildlar, maxsus 
ish formalari tikilmoqda. Shu yerda savdo do’koni tashkil etilgan. Yangi qurilayotgan uylardan 
korxona  ishchilari  uchun  xonadonlar  ajratilgan.  Shavkat  Mirziyoyev  korxona  faoliyati  bilan 
tanishdi, ishchi xotin-qizlar bilan suhbatlashdi.
 
Mo’ynoqdagi o’zgarishlarni, sizlarning ko’zlaringizdagi rozilikni ko’rib juda xursandman.
 
Bu  –  uzoq-uzoq  hududlarga  borib  qilayotgan  ishlarimiz  natijasi.  Agar  kimdir  bizning 
islohotlarimizga shubha qiladigan bo’lsa, Mo’ynoqqa kelib ko’rsin, - dedi Prezident.
 
2020  yil  1  avgust  kuni  Nukus  shahrida  O’zbekiston  Qahramoni  Musa  Yerniyazov  (73 
yosh)ning vafoti munosabati bilan ta‘ziya marosimi bo’lib o’tdi.
 
Unda Prezident Shavkat Mirziyoyev ishtirok etib, marhumning oila a‘zolariga, xalqimizga 
chuqur  hamdardlik  bildirdi.  U  18  yil  davomida  Qoraqalpog’iston  Respublikasi  Jo’qorg’i 
Kengesining Raisi deb atalmish o’ta mas‘uliyatli va sharafli vazifada samarali faoliyat olib borgan. 
Musa  Yerniyazov  O’zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisi  Senati  Raisining  o’rinbosari  sifatida 
mamlakatimizning  barcha  hududlarini  rivojlantirish  uchun  muhim  qonunlarni  ishlab  chiqish  va 
amalga oshirishga katta hissa qo’shgani yodga olindi.
  
 
 

---