Poliakril kislotasi va uning hosilalari ishlab chiqarish blok polimetilmetakrilatni ishlab chiqarish (organik shisha) poliakrilonitrilni xossalari va ishlatilishi

POLIAKRIL KISLOTASI VA UNING HOSILALARI ISHLAB CHIQARISH
1.BLOK POLIMETILMETAKRILATNI ISHLAB CHIQARISH (ORGANIK SHISHA)
2. POLIAKRILONITRILNI XOSSALARI VA ISHLATILISHI
Metakril kislotasi - C 4 H 6 O 2 kimyoviy formulasiga ega bo'lgan organik birikma. Biz metakril kislotasini MAA deb belgilashimiz mumkin. Bu rangsiz, yopishqoq suyuqlik. Bu birikma karboksilik kislotalar toifasiga kiradi va u yoqimsiz hidga ega. Metakril kislotani iliq suvda ham eritib yuborishimiz mumkin; ko'pchilik organik erituvchilar bilan aralashadi. Sanoat miqyosida biz bu kislotani metakrilik kislota esterlari va polimetil metakrilat (PMMA) kabi polimer materiallarning kashshofi sifatida ishlatish uchun keng miqyosda ishlab chiqarishimiz mumkin.
Bu guruq polimerlaridan eng ko`p tarqalganlari metakril kislotasining efirlari, nitrillari va amidlari asosidagi polimerlardirPolimetilmetakrilat (plastifikatsiyalangan yoki plastifikatsiyalanmagan) initsiatorlar ishtirokida silikat shishalardan yasalgan shakllarda metilmetakrilatni blokda polimerlab olinadi. SHakllarda polimerlanishda ajralib chiqayotgan issiqlikni kamaytirish hamda polimer sovuganda zichlashish hisobiga kattaligini kichiklashishini kamaytirish maqsadida, shakllarga polimetilmetakrilatni monomerdagi 10-30% li eritmasi (si-rop) solinadi. Plastifikatsiyalangan polimetilmetakrilat olishda plastifikator sifatida ftalatlar (dibutilftalat), fosfatlar va boshqa birikmalar (monomer miq- dorini 5-15% i miqdorida) ishlatiladi.
Varaq ko`rinishidagi organik shisha olishni uzlukli usulida texnologik jarayon o`z ichiga shishà shakllarni tayyorlash, monomer yoki siropni tayyorlab shakllarga quyish, polimerlash (monomer yoki siropni), sovutish, shakllarni ochish, tayyor maxsulotga ishlov berib qadoqlash kabi bosqichlarni oladi.
Shakllar kattaligi 1200*1400, 1450*1600 va 1600*1800 mm qalinligi 5-11 mm bo`lgan silikat shishalardan tayyorlanadi. SHisha avvaliga yuvilib maxsus quritgichlarda quritiladi. Silikat shishasini chetlariga plastifikatlangan polivinilxloriddan olingan shlangalar qo`yiladi yoki ularni orasiga polivinil spirti bilan shimdirilgan qog’oz bilan o`ralgan rezina shlangi qo`yiladi. Silikat shishalari oraliqidagi masofa organik shisha qalinligini aniqlaydi.
Polimetilmetakrilatni blokda ishlab chiqarishning texnologik jarayoni rasm. 10 .da keltirilgan.
Rasm.10. Varaq organik shisha ishlab chikarish texnologik jarayoni sxemasi:
1- aralashtirish jixozi: 2-vakuumlovchi jixoz; 3- shakllar; 4-polimerlash kameralari
Aralashtirgich-apparat 1 ga (rasm 10) metilmetakrilat, initsiator, plastifikator, polimetilmetakrilat chiqindilari va bo`yoq (bo`yalgan organik shisha olishda) solinadi.

Metilmetakrilat (MMA)………………………………………….	100
Polimer chiqindisi…………………………………………..	1-6
Dibutilftalat……………………………………………………………	5-8
Stearin…………………………………………………………………	1-2
Benzoil peroksidi…………………………………………………….	0.12-0.2
Bo`yoq…………………………………………………………..	0.002-0.5

Polimer chiqindisi organik shishani chiqindiga chiqarilgan varaqlari, qirqilgan qoldiqlarini maydalagichda maydalab elakdan o`tkaziladi hamda 1-8 soat davomida 40-150℃ aroratda ishlov berilib, kerakli molekula massasiga keltiriladi.
Quyida komponentlarni aralashtirgich-apparatiga solinish miqdorlari keltirilgan (mass.qismda):
Yaltiroqmas, perlamutrli shisha olish uchun komponentlarga 6-9 mass.qism polistirol ham qo`shiladi.
Apparat 1 da avvaliga PMMA ni chiqindisi MMA da 45℃ da 2-3 soat davomida aralashtirilib eritib olinadi va so`ngra plastifikator, initsiator va boshqa komponentlar qo`shiladi. Hosil bo`lgan siropni aralashtirib turib, vakuum osil qiluvchi idishga (2) solinadi va bu erda vakum yordamida siropdan erigan havo tortib chiqariladi. So`ngra sirop shakllarga (3) solinib, bu shakllar polimerlovchi shkaflargà (4) joylanadi. SHkaflarga kaloriferlarda qizdirilgan qavo yuboriladi. Polimerlanish haroratini olinayotgan varaqni qalinligiga qarab sekin-asta 40℃ dan 100℃ gacha ko`tariladi. Polimerlanish vaqti shishani qalinligiga boqliq bo`lib 20 soatdan 100 soatgacha davom etishi mumkin.Polimerlash tugaganidan sung shakllar sovitilib ochiladi va ichidan varaqlar yoki blok-lar ko`rinishidagi polimer chiqarib olinadi.