Поэмалар "Қарақалпақстан"

ШЕТКЕРИДЕГИ ХАТА
17
 
Кӛзлеримди ашып бирден,
Тум-тусыма нәзер салдым.
Қайда жатырғанымды мен,
Билмей ҳайран болып қалдым.
Ақ тӛсекке кӛмилип тек,
Жатырман сым кроватьта.
Дийўалдағы саат — әтшӛк
Ҥш шақырды ҳәпзаматта.
Стол жапқыш, сҥлги, перде 
Бәри-бәри нағысланған.
Еки офицер ана жерде,
Кҥлимлер зер рамадан.
Гҥл нарыслы обой менен,
Безеп шыкқан екен жайды.
Жайдың ашық әйнегинен
Бир тҥп шийе сығалайды...
Емис-емис тҥсти еске
Кеше жолда аўырғаным.
Алып келди-аў бунда кеште
Шофер достым — баўырманым. 
Не болғанын соннан кейин,
Билмедим мен ойлансам да.
Мең-зең болып аўытқып мийим,
Жатырман бййтаныс тамда.
17
Украина жақта жайды (ҳәўлини) «хата» дейди. И.Ю. 

---

218 
«Бала-шаға, сҥйген ярдың
Сағынышын есиркемей,
Шаңын жутып кӛп жоллардын,
Неге алыста жҥрмен бирдей?
Сирә мени тҥрткен шығар,
Саади
18
ҳасасы менен, 
Бәсе, маған не пайда бар 
Тыным кӛрмей ел гезиўден?
Неге тыныш жатпадым мен
Қара талдың саясында?
Украина сҥйген менен,
Жамғыр сени аясын-ба!»
Ӛкинишке дизгин берип,
Жаттым наўқас қушағында.
Ақ подноста чай кӛтерип,
Кемлир қирип келди сонда.
Қарапайым адам екен,
Жайдары жҥз атқан таңдай.
Ҳал-жағдай сорап меннен,
Аймалады ӛз анамдай. 
«Ел аралап адам жаста,
Жер кӛрмесе болар әбес.
Қапа болма, улым, ҳасла,
Аўырыў, бул-айып емес.
18
Саади – ерте заманда ӛткен атақлы фарсы-тәжик 
шайыры. Ол ел аралап, журт кӛриўден тоймаған деседи. 
И.Ю. 

---

219 
Жҥрегим де, есигим де
Дослар ушын ашық мудам.
Ҳәтте сени әлле кимге
Шырамытып турман балам...
Украина ол кҥнлерде
Ыңыранды жаў колында...
Арқалап бир офиңерди,
Балам ақшам келди бунда.
Телекке тез тӛсек салың,
Жасырдық-та, емлей бердик.
Полиция сетем алып,
Ҥйимизди аңлып жҥрди.
Ҳәтте былай болды сонда:
Бир ақшамы келди сатқын,
Еки фашист жҥр касында, —
- Улын келген шығар бәлким? - 
Деп сорады ғаррымыздан,
Ҥндемеди ғаррым бирақ, 
Коммунисттиң әкеси ҳәм
Партизансаң деп калтырап, —
Тис қайрады бизге сатқын,
Қасындағы фашист сонда 
Қолайлады автоматын,
Бояў ушын бизди қанға.
Бирақ тамнын ҥшегинен
Еки ирет атылған оқ.
Еки ийтти жайлап бирден,

---

220 
Жаўдын дийдин болдырған жоқ.
Телектеги жарадарды
Сҥйеп дәрҳал тҥсирдик-те, 
Паналап тез айғабағарды,
Кирдик барып қалың бҥкке.
Аҳ, сол гезде қаскыр ийтлер
Тимискиленип тапты бизди.
Кӛкиректе қайнатып шер,
Тислеп, жыртып, қапты бизди.
Тағы бизге жетти жәрдем,
Улым екен жеткен бизге.
Биз шегинип, Днепрден, —
Ӛтпек болдық арғы жҥзге.
Ғаррым ӛлди оққа ушып,
Жарадарды сҥйредим мен.
Басым келди жаўдын кҥши,
Қолға тҥстик шаршап әбден...
Кӛрежағың кӛп екен-аў,
Талайыңа атылса тас.
Қасында ийт, колда буғаў,
Еки офицер – еки жолдас – 
Турды ҥнсиз ийинлесип,
Гестапоның пәнжесинде.
Тырнағының астын тесип,
Шӛлге қамап урды кҥнде.
Кейни қандай болғанын мен
Еситтим урыс питкеннен сон,

---

221 
Шығып ӛлим лагеринен,
Кайтып елге жеткеннен соң:
Ер жҥрекли еки жасты
Тирилей жерге кӛмген екен.
Ўатан ушын тигип басты,
Олар, сӛйтип, ӛлген екен». —
Деп кемпир қамығып бирден,
Еңкилдеди байғус анам.
Еки офицер ана жерде
Сығалар зер рамадан...
Кеўлим толып бнр сезимге,
Сҥўрет турған жерге бардым.
Кәпелимде мен ӛзим де
Сҥўрет қусап қатып қалдым: 
Кемпнр мени бостан-босқа
Биреўге щырамытпаған екен.
Сҥўреттегн еки достан,
Бири мениң ағам екен.
Ағам екен, урыс ўағында
Хабар-атар болмай кеткен… 
Украина, Украина, 
Жҥрсем де мен Шығыс бетте, —
Қысқа кҥнде қырқ айтарман
Сениң мҥбәрәк атыңды.
Топырақтан тыс жҥрсем, мудам – 
Сағынарман сол хатаңды. Каев —
Ирпень — Нӛкис 1960-жыл. 

---

222