Pán: Ádebiyat Klass: 6 Waqtı

III.Taza tema túsindiriw: (15 minut) Ádebiyat teoriyasınan maǵlıwmat. Kórkem shıǵarmanıń teması hám tili
«Tema» grek sózi — bir nárse, zat degen mánisti bildiredi. Kórkem shıǵarmanıń aldına qoyǵan tiykarǵı maqseti hám mashqalası, kórkem shıǵarmanıń teması jazıwshınıń neler haqqında hám qanday máseleler tuwralı pikir júritiwdi anıqlap alıwı bolıp esaplanadı. Temasız taza kórkem dóretpe júzege keliwi múmkin emes. R.Gamzatov: «Tema degeniń ólgen balıq sıyaqlı qarnın joqarı qaratıp ómirdiń betinde qalqıp júrmeydi. Tema tereńde‚, aǵıs arasında»,—dep jazǵan. Demek, dáwirdiń áhmietli máselelerin taba biliw kórkem shıǵarmaǵa tema tańlawdıń negizgi shártleriniń biri bolıp, ol ideya menen de tıǵız baylanıslı. Bulardıń barlıǵı jazıwshınıń sheberliginen, ómirlik hám dóretiwshilik tájiriybelerinen kelip shıǵadı.Kórkem shıǵarma ushın birinshi gezekte tema tańlanadı. Kúndelikli turmısımızdaǵı kóp nárseler tema bolıwı múmkin, biraq onı tabıw ushın jazıwshını tásirlendiriwshi jaǵdaylar bolıwı kerek. Solay etip tema jazıwshınıń tásirlengenligi tiykarında payda boladı. Mısalı, jazıwshı T.Qayıpbergenov qaraqalpaq xalqınıń tariyxın oqıwǵa qızıǵıwı nátiyjesinde, tariyxıy temada roman jazıw pikiri payda bolǵan.Ádebiyatta tariyxıy temanıń qozǵalıwı, hátte belgili dárejede tariyxımızdıń ashılıwına da óz járdemin tiygizedi.Hárqanday temanıń tańlanıwı hám onıń hár tárepleme ashılıwı jazıwshınıń talantın kórsetedi. Temanı tańlaw ańsat emes. Onıń kózge kórinbeytuǵın sırlı tárepleri kóp.Ideya temanı tolıqtırıw hám nıǵaytıw ushın xızmet etedi. Temaǵa qarap, jazıwshınıń rawajlandırmaqshı bolǵan oyların sezemiz. Sonıń ushın shıǵarmanıń teması menen ideyası bir-biri menen bekkem baylanıslı. Mısalı, M.Dáribaevtıń «Mıńlardıń biri» povestindegi Erpolat penen Húrziya sol zamanda jasaǵan jaslardıń bir ǵana wákili. Bul haqıyqıy tipik usılda tańlanǵan tema. Al, shıǵarma qaharmanlarınıń ideyası, olardıń
gúres jolındaǵı oy-pikirlerin jámlestiredi.