Plastmassaning ekspluatatsion xossalari

Plastmassalarning fizik-mexanik hossalari

Plastmassalarning hajmiy og’irligi bo’lishiga qaramay ular ma’lum mustahkamlikka ega. Plastmassalarni ishlatish paytida ularga turli xil kuchlar (nagruzka) ta’sir qilishi mumkin. Bu vaqtda buyumda har xil deformatsiyalar (cho’zilish, egilish, siqilish) paydo bo’ladi. SHuning uchun plastmassadan tayyorlangan buyumlar bunday deformatsiyalarni vujudga keltiruvchi kuchlarga bardosh berish yoki bera olmasligini bilish muhimdir.

Plastmassalarning mexanik hossalari ularni zo’riqish ostida sinash orqali topiladi.
Plastmassa namunalarining mexanik hossalarini ikki yo’nalish bo’yicha olib borish mumkin:

1. 
   qisqa muddatli nagruzka ostida mustahkamlikka sinash;
   
2. 
   qisqa muddatli nagruzka ostida deformatsiyalanishga sinash; Plastmassalarning fizik-mexanik hossalariga quyidagilar kiradi:
   

1. 
   CHo’zilishga sinash - plastmassalarning cho’zilishga bo’lgan mustahkamlik chegarasi _chuz
   

• 
  Eng yuqori cho’zuvchi kuchning namunaga ko’ndalang kesimi yuziga nisbatidir (MPa)
  

P_p
^σчњз ⁼
bh


^σчњз ^=
Pт·р bh

bu yerda: R_r - namuna uzilgan vaqtdagi kuch, N; b - namuna ish kismining eni, sm;
h - namuna ish kismining qalinligi, sm;
R_tr - oqish chegarasi boshlanishidagi kuch, N.

Namunaning uzilish vaqtidagi nisbiy uzayishi (E_chuz) va oqish chegarasiga mos kelgan nisbiy uzayishi (E_{chuz. ok}) quyidagi formulalar yordamida topiladi:

^Δlчњз
^Ечњз ^{= х 100
l}о
^Δlчњз.ољ
^Ечњз.ољ ^{= х 100
l}о

bu yerda: 1_cho’z. - uzilishdagi namuna bazasi uzunligining ortgan qismi, mm;

1_cho’z.oq - oqish chegarasidagi namuna bazasi uzunligining ortgan qismi, mm;

l₀ - namuna bazasining dastlabki uzunligi, mm;

2. 
   Siqilishga sinash - namunalarining sinib tushganga kadar sikuvchi kuchlar ta’siriga qarshilik ko’rsata olishi qobiliyati plastmassalarning siqilishiga bo’lgan mustahkamlik chegarasi deb ataladi.
   

Sinash paytida quyidagi kuchlar aniqlanadi:

1. 
   Siqilishdagi buzuvchi kuchlanish (MPa) - namunani buzadigan yoki uni darz ketkazadigan nagruzkani namunaning dastlabki ko’ndalang kesim yuziga nisbati;
   
2. 
   Siqilishdagi oqish chegarasi (MPa) - ta’sir etuvchi kuch miqdori oshmasa ham deformatsiyani ortishida ro’y beradigan nagruzka miqdorini namunaning dastlabki ko’ndalang kesimi yuzaga nisbati.
   

Siqilishdagi buzuvchi kuchlanish (_rs), siqilishdagi oqish chegarasi (_ts) quyidagi formulalar yordamida topiladi:

^ pc
 ^P ;
F
^ тc
_ P₁ F

bu yerda: R - buzuvchi kuch, N;

P_l - ta’sir kuch oshmasa ham deformatsiya o’sishi ruy bergan vaqtdagi kuch, N;
F - namunaning ko’ndalang kesimining yuzi, sm;