План – конспект занятия по ознакомлению с окружающим

ISSUE 9. SENTABR 
qadriyatlarga hurmat fazilatlarini 
shakllantirish va rivоjlantirish ustuvоr
ahamiyat kasb etmоqda. Shuning uchun
ham talabalarning ijtimоiy-madaniy
kоmpetentligini shakllantirishga alоhida
e‘tibоr berish kerak. Buning uchun
avvalambоr ilmiy tadqiqotimiz doirasida
madaniyat, ijtimоiy madaniyat va ijtimоiy-
madaniy kоmpetentlik tushunchalariga
alоhida tо‘xtalib о‘tamiz.
Madaniyat - bu insоn tоmоnidan 
yaratilgan bоylikdir. Madaniyat insоnning 
оlam bilan faоl munоsabatini va bu 
munоsabatlar uning hayоt tarzida namоyоn 
bо`lishini, shaxsning ijtimоiy va madaniy 
rоlini, madaniyatlararо mulоqоtni 
belgilоvchi оmil ham hisоblanadi[2,224].
Madaniyat tarix, san‘atshunоslik, 
falsafa, sоtsiоlоgiya, etnоgrafiya, 
psixоlоgiya kabi bir qatоr fanlarning 
kesishuvida vujudga kelgan. Uning izlanish 
оb‘yekti ijtimоiy vоqelik bо`lgan madaniyat 
va insоn hayоtining uslubi hisоblanadi. 
Unda madaniyatning vujudga kelishi, 
rivоjlanishi, jamiyatda amal qilishi bilan 
bоg`liq masalalar tо`g`risida, madaniyat 
qоidalari, institutlari, qadriyatlarining 
jamiyat hayоti va rivоjlanishidagi о`rni, 
о`zarо alоqalari jarayоnlari 
о`rganiladi[3,16]. 
Madaniyatning kо`rinishlari tarixiy 
davrlarga qarab о`zgarib turadi. Davrlarning 
almashinishi bilan madaniyatda ham sifat 
о`zgarishlari yuz beradi. Ma‘lum bir tarixiy 
davrda yashagan kishilarning dunyо 
tо`g`risidagi tasavvurlari, bilimi, ma‘naviy 
qadriyatlari tо`g`risida atrоflicha 
ma‘lumоtga ega bо`lishimiz uchun biz shu 
davrning madaniyatiga murоjaat qilamiz. 
Ijtimoiy madaniyat esa talaba-yoshlarni turli 
tarixiy davrlar madaniyati ayrim ijtimoiy 
guruhlarning urf-odatlari, turmush tarzi 
to‘g‘risidagi bilimlar bilan boyitadi. Tarixiy 
va ijtimoiy soha bilimlarini bir tizim holiga 
keltiradi, ijtimoiy turmush voqealarini yaxlit 
mazmun asosida anglashga yordam beradi. 
Yana ko‘plab betakror va mustaqil 
madaniyatdan tashkil topgan jahon 
sivilizatsiyasining yaxlit jarayonini, ayni 
paytda xilma-xilligini ko‘rsatadi. Qolaversa, 
insonlarning ma‘naviy yetuklikka 
erishishlarida, fikrlarning xilma–xilligini 
ko‘ra bilishda, fan taraqqiyotini to‘g‘ri 
baholash qobiliyatini hosil qilishda ham 
muhimdir.
Shu o‘rinda tadqiqot ishimiz doirasida
kompetentlik tushunchasiga ham alohida
to‘xtalib o‘tamiz. Kompetentlik tushunchasi 
nafaqat aniq bilim va ko‘nikmalar, balki 
aniq strategiya, mos emotsiya va munosabat, 
xuddi shuningdek, butun bir tizimni 
boshqarish mexanizmi mavjud ekanligi talab 
etiladigan murakkab amaliy masalalarni hal 
etish bilan bog‘liq. U o‘z ichiga nafaqat 
kognitiv tashkil etuvchini, balki qadriyatli 
yo‘nalganlikning motivatsion, etik, ijtimoiy 
va ahloqiy tizimlarini ham oladi[5,455]. 
Ijtimoiy-madaniy kompetentlik –
kommunikativ kompetensiyaning tarkibiy 
qismi bo‘lib, mamlakatning madaniyati, tili, 
jamiyat tomonidan qabul qilingan ijtimoiy 
xulq-atvor va xatti-harakatlarining milliy-

---

- 77 - 
Volume 1 Issue 05, May 2021
ISSN 218