Pirometallurgiya jarayonlari nazariyasi o‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Javob: Reaksiya tezligi Δv = 0,05 mol/(l·s) ga teng.
4-masala. Hajmi 1 m³ li laboratoriya pechida 90 g vyustitni (FeO) 1200 ⁰C da va bir soat davomida 3 g kokslangan ko‘mir ishtirokida tiklash jarayonidan so‘ng idishda 32 g temir va vyustit aralashmasi qolgan bo‘lsa, temirning tiklanish tezligini (mol/min) aniqlang.
Yechish. Berilgan: Δt = 1 soat = 60 min; M(Fe) = 56 g/mol; M(FeO) = 72 g/mol; M(C) = 12 g/mol; Δv = ?
Tiklanish jarayonining reaksiya tenglamasini tuzamiz.
FeO + C = Fe + CO↑
Reaksiya bo‘yicha 12 g C ga 72 g FeO to‘g‘ri kelsa
3 g C ga x g FeO
x = _{ } = 18 g FeO kerak bo‘ladi.
32 – 18 = 14 g Fe hosil bo‘lgan bo‘lsa, uning mol miqdorini quyidagicha aniqlaymiz:
n = _{ } = _{ } = 0,25 mol Fe
Endi temirning tiklanish tezligini topamiz:
Δv = _{ } = _{ }= 0,00417 = 4,17 · 10^-3 mol/min
Javob: Δv = 4,17 · 10^-3 mol/min.
5-masala. Muvozanat holatda turgan A+B=C+D sistemadagi moddalarning muvozanat holatdagi konsentrasiyalari mos ravishda 6; 4; 2; 3 mol/l ni tashkil etadi. Shu sistemaning muvozanat doimiysini toping.
Yechish. Berilgan: [A]=6; [B]=4; [C]=2; [D]=3 mol/l; K_muv=?
K_muv = _{ }= _{ } = 0,25
Javob: Sistemaning muvozanat doimiysi K_muv= 0,25 ga teng.


Nazorat savollari

1. 
   60 sekund davomida moddaning konsentrasiyasi 1,2 mol/l ga o‘zgargan bo‘lsa, reaksiyaning tezligini aniqlang.
   
2. 
   2,5 minut davomida moddaning konsentrasiyasi 6,4 mol/l ga o‘zgargan bo‘lsa, reaksiya tezligini mol/l/s da aniqlang.
   
3. 
   Hajmi 10 litrli idishda oz miqdorda suv va 1,5 mol kislorod bor edi. Shu idishdagi suv 20 sekund davomida elektroliz qilingandan so‘ng kislorodning miqdori 5 mol ga teng bo‘ldi. Reaksiyaning tezligi qanday bo‘lgan?
   
4. 
   Laboratoriya pechida 50 g tenoritni (CuO) 1200 ⁰C da va 0,5 soat davomida 6 g kokslangan ko‘mir ishtirokida tiklash jarayonidan so‘ng idishda 42 g mis va tenorit aralashmasi qolgan bo‘lsa, misning tiklanish tezligini (mol/min) aniqlang.
   
5. 
   Muvozanat holatda turgan A+B=C+D sistemadagi moddalarning muvozanat holatdagi konsentrasiyalari mos ravishda 5; 6; 5; 3 mol/l ni tashkil etadi. Shu sistemaning muvozanat doimiysini toping.