Pirometallurgiya jarayonlari nazariyasi o‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Mavzuga oid namunaviy masala va mashqlar yechish
1-masala. 25 kg pirit (FeS₂) yonishidan hosil bo‘lgan oltingugurt gazidan necha kg sulfat kislota tayyorlash mumkin? (Mr(FeS₂)=120 g/mol, Mr(SO₂)=64 g/mol)
Yechish. Jarayon reaksiyasi quyidagicha:
4FeS₂ +11O₂ = 2Fe₂O₃ + 8SO₂
m(FeS₂)=4· 120=480 kg m(SO₂)=8· 64=512 kg
480 kg 512 kg
25 kg x = 26,67 kg

2SO₂ + O₂ + 2H₂O = 2H₂SO₄

m(SO₂)=2 · 64=128 kg m(H₂SO₄)=2 · 98=196 kg
128 kg 196 kg
26,67 kg x = 40,8 kg
Javob: 40,8 kg sulfat kislota tayyorlash mumkin.
2-masala. Sig‘imi 40 litrli po‘latdan yasalgan avtoklavda 150 atmosfera bosim va 27⁰ C haroratda gazsimon kislorod bor. Avtoklavdagi kislorodning miqdorini (mol) va massasini (kg) aniqlang.
Yechish. Berilgan: P=150 atm, V=40 litr, P₀=1 atm, T=273 + 27=300⁰K, n=?, m = ?
Kislorodning n.sh. dagi hajmini (V₀) quyidagi formuladan topamiz:
PV = _{ } ; V₀ = _{ } = _{ } = 5460 litr
Kislorodning mol miqdorini aniqlaymiz:
22,4 litr 1 mol
5460 litr x = 243,75 mol
Kislorodning massasini aniqlaymiz:
1 mol 32 g
243,75 mol x = 7800 g = 7,8 kg.
Javob: Avtoklavda 243,75 mol va 7,8 kg kislorod bor.
3-masala. Hajmi 30 litr bo‘lgan po‘lat ballondagi karbonat angidrid gazi 27⁰C haroratda va 250 kPa bosimda qanday massani egallaydi? (universal gaz doimiysi R=8,31)
Yechish. Berilgan: V=30 litr, P=250 kPa, T=273+27=300⁰K, M(CO₂)=44g/mol, R=8,31; m=?
m = _{ } = _{ } = 132,37 g ≈132,4 g