PhD. Samatov A. A

Sertifikatlashtirish koidalari
Maxsulotlarni sertifikatlashtirish koidalari Uzbekiston Respublikasi konunchiligiga asoslanib Uzstandartning 07.09.2005. №340 buyrugiga binoan olib boriladi.
Ishlab chikarish korxonalarini sharoitini tekshirishda kuyidagilarga amal kilinadi:

1. 
   Ishlab chikarilayotgan maxsulot uchun meyoriy xujjatlarni mavjudligi(TSH, GOST, OST, UZ DST va boshkalar)
   
2. 
   Tayyor maxsulotni yoki xom ashyoni sifatini nazorat kilish uchun laboratoriyani mavjudligi va uning xolati, agarda laboratoriyaga ega bulmasa uzga laboratoriyalar bilan shartnomasini borligi
   
3. 
   Texnologik jixozlar yordamida ishlab chikarilishi kerak bulgan korxonalarda texnologik jixolar bilan ta’minlanganligi
   
4. 
   Ulchash vositalaridan foydalanadigan korxonalarda , ulchash vositalarini mavjudligi va ularni tekshiruvdan utganligi
   
5. 
   Maxsulotni ishlab chikarishda texnologik rejimga muvofik kelishi
   
6. 
   Maxsulotni nazorati va ishlab chikarishda mutaxassislarni borligi
   
7. 
   Tayyor maxsulotni va xom ashyoni saklash, tashish sharoitini mavjudligi
   

Kuyidagi kursatkichlarga, ya’ni ishlab chikarish sharoiti urganib chikilgandan sung akt obsledovaniya (tekshirish akti) beriladi. Bu sertifikat berishda asos bulib xizmat kiladi.
Sertifikatlash asosan 2 boskichda olib borilib, birinchi boskichda maxsulotni xavfsizligi kursatkichlari, fitosanitar kursatkichlari, ekologik kursatkichlari, veterinariya kursatkichlari aniklanadi ikkinchi boskichda esa fizik kimyoviy, organoleptik va boshka kursatkichlar aniklanadi.
So‘rovnomadagi maxsulotni sertifikatlashtirishga ariza berilgan paytda akkreditlangan SI yo‘k bo‘lsa, so‘rovnoma SMI ga yoki uning xududiy idorasiga jo‘natiladi. Ushbu idora sertifikatlashtirish ishlarini tashkil etishi va sertifikatlashtirish sinovlari uchun ASL ni aniklashi lozim.
So‘rovnomadagi maxsulotni sertifikatlashtiradigan bir nechta SI mavjud bo‘lsa, so‘rovchi o‘zining xoxishi bo‘yicha ularning birga murojaat kilishi mumkin.
So‘rovnoma berilgandan sung SI uni ko‘rib chikib, takdim etilgan xujjatlarni taxlil kiladi va so‘rovnomani olgandan keyin ikki kundan kechiktirmay, so‘rovchiga o‘z karorini ma’lum kiladi. Bu karorda bir turdagi maxsulotni sertifikatlashtirishning belgilangan tartibiga asoslanadigan sertifikatlashtirish barcha asosiy shartlari, shu jumladan sertifikatlashtirish sxemasi va muvofiklikni sertifikatlashtirish uchun zarur MX, sinovlarni o‘tkazadigan ASL ko‘rsatiladi. Karorning tavsiya etilgan shakli mazkur Koidalarga № 3 ilovadan keltirilgan.
Sertifikatlashtiriladigan maxsulot MXda gigienik, veterinariya, fitosanitariya yoki ekologik normalar va talablar mavjud bo‘lsa, karorda gigienik, veterinariya, fitosanitariya, ekologik xulosalarni (sertifikatni) olish zarurligi xam ko‘rsatiladi.
Maxsulotni sertifikatlashtirishni o‘tkazish muddati ushbu maxsulotga va/yoki sinov metodlariga MX da belgilangan tekshirish va sinash muddatariga mos kelishi, ko‘shimcha xujjatlar (gigienik sertifikat, veterinariya xulosasi va boshkalar)ni olishga ketadigan vaktni xisobga olishi lozim. Bu vakt bir oydan oshmasligi lozim.
Tez buziladigan maxsulotni (kishlok xo‘jaligida va oziq-ovqat sanoatida ishlab chikarilgan maxsulotlarni) sertifikatlashtirish muddati, so‘rovnoma berilgan kunni xam xisoblangan xolda uch kundan oshmasligi kerak.
Sertifikatlashtirishda MXning barcha talablarini tekshirish zarurligini SI xar bir muayyan xolda, o‘zidagi ko‘shimcha xujjatlarni (sifat tizimiga yoki ishlab chikarishga sertifikat, vakolatli tashkilotlarda o‘tkazilgan sinov bayonnomalari, gigienik, veterinariya, fitosanitariya, ekologik sertifikatlar (xulosalar), etkazib beruvchining texnik xujjatlari va boshkalar)ni xisobga olib aniklaydi.
Gigienik sertifikatlarni SI ga takdim etishda unga davlat sanitariya nazorati idorasida bajarilgan sinovlar bayonnomasining nusxalari xam ko‘shib beriladi.
Agar ko‘shimcha xujjatlarda ASL da muayyan ko‘rsatkichlar bo‘yicha o‘tkazilgan sinovlarning natijalari bor bo‘lsa, u xolda SI bu natijalardan ko‘shimcha sinovlarsiz muvofiklikni baxolashda foydalanishi mumkin. Bunda sinovlarning kachon o‘tkazilganligi xisobga olinadi. Sinov o‘tkazilgan vakt, maxsulot MX bo‘yicha yaroklilik muddatidan oshmasligi kerak.
Ixtiyoriy sertifikatlashtirishda SI sertifikatlashtiriladigan maxsulot tafsilotlari ro‘yxatini va ularni aniklash metodlarini aniklaydi. Bunda so‘rovchining takliflari xisobga olinadi. Agar SI sinovlar uchun tanlangan tafsilotlar ro‘yxati maxsulotga MX talablaridan farklansa, u xolda so‘rovnoma bo‘yicha yozilgan karorda buni ko‘rsatish zarur.
Sertifikatlashtirish maksadida sinovlar ASL da o‘tkaziladi. sertifikatlashtirish paytida tegishli ASL yo‘k bo‘lsa, SMI sertifikatlashtirish idorasining murojaatiga asosan, sinov natijalarining ob’ektivligining ta’minlovchi sinovlarni o‘tkazish joyini va sharoitlarini aniklaydi.
Sertifikatlashtirishni o‘tkazish uchun maxsulot namunalarini ajratib olish va identifikatlash ishlarini SI joylarga borib, ariza berilgan kundan ikki kundan kechiktirmay bajarishi lozim.
Namunalar soni, ajratib olish tartibi, identifikatlash va saklash koidalari sertifikatlashtiriladigan maxsulot MXda, shu jumladan sinash metodikalarida belgilanadi.
Respublikaga chetdan keltiriladigan maxsulot to‘pidan sertifikatlashtirish uchun ajratib olinadigan namunalar sonini SI sinash metodlari MXga muvofik sinovlarni o‘tkazishni xisobga olgan xolda aniklaydi. Bunda akkreditlangan idoralar va laboratoriyalar sertifikatlashtirish uchun chetdan keltirilgan maxsulot namunalarini ajratib olishda SMI tomonidan cheklangan normalarga rioya kilishi zarur.
Sertifikatlashtirishga takdim etilgan maxsulot namunalarni ajratib olishda identifikatlash amali bir turdagi maxsulotni sertifikatlashtirish koidalari bo‘yicha bajariladi. Agar so‘rovchi tomonidan takdim etilgan namunalar so‘rovnomada ko‘rsatilgan MXga muvofik kelmasligi yoki sertifikatlashtiriladigan maxsulotning odatdagi namunalari emasligi identifikatlash natijalari bo‘yicha aniklangan bo‘lsa, namunalar ajratib olinmaydi va so‘rovchiga sertifikatlashtirishga ra’d etilganligi sabablarini ko‘rsatib tushuntiriladi.
Ishlab chikariladigan maxsulot namunalarini tanlab olish dalolatnomasi ikki nusxada rasmiylashtiriladi va ularning bittasi so‘rovchiga beriladi.
Majburiy sertifikatlashtirilishi lozim bo‘lgan tovarlar (maxsulotlar)ni Uzbekiston Respublikasi xududiga olib kirish va uni xududdan olib chikish tartibi to‘grisidagi Yo‘riknomaning (26.02.2000y. 901-son bilan ruyxatga olingan) 2.11 bandiga muvofik, bojxonada saklanayotgan import tovarlarni sertifikatlashtirish uchun namunalarni tanlab olish ishlari bojxona idoralarining ruxsati bilan sertifikatlashtirish idoralarining vakillari tomonidan, tovar egasining yoki uning vakili ishtirokida o‘tkaziladi. Bunda sertifikatlashtirish idorasining vakili namunalarni tanlab olish to‘grisidagi dalolatnomani «Uzstandart» agentligi belgilagan shaklda 3 nusxada tuzadi, buning ikkinchi nusxasi bojxona idorasiga topshiriladi.
So‘rovchi o‘zining xoxishi bo‘yicha sertifikatlashtiriladigan maxsulotning texnik tafsilotlarini takdim etishi mumkin.
So‘rovchi SI ga shuningdek, maxsulotni yaratish va ishlab chikarishni tashkil etishda o‘tkazilgan bayonnomalarini yoki Uzbekiston Respublikasining akkreditlash tizimidan akkreditlangan yoki tan olingan mamlakatimizdagi yoki xorijdagi sinov laboratoriyalari bajargan sinovlar to‘grisidagi xujjatlarini xam takdim etishi mumkin.
So‘rovchi yoki uning vakili iltimosiga ko‘ra, uning ASL da sinovlarni o‘tkazish sharoitlari bilan tanishish imkoniyat berilishi lozim. So‘rovchi o‘z maxsulotini sinashda ishtirok etish xukukiga ega. Bunda ASLda maxfiylikni ta’minlash chora-tadbirlari ko‘rilgan bo‘lishi kerak.
Namunalarni sinash sifatiga va natijalarning ishonchliligiga, shuningdek, sinov bayonnomalarining saklanishiga sinovlarni o‘tkazgan ASL mas’ul bo‘ladi. Sinov bayonnomalari vakolatlangan mutaxassislar tomonidan imzolanadi va ASL ning raxbari tomonidan tasdiklanadi.
Sinov bayonnomalari so‘rovchiga va SI ga takdim etiladi. Agar maxsulot sinovlari aloxida parametrlar bo‘yicha turli ASL da o‘tkazilgan bo‘lsa, u xolda maxsulotning belgilangan talablarga muvofikligi, sinov natijalari ijobiy bo‘lgan barcha zarur bayonnomalar mavjud bo‘lgandagina, ijobiy baxolanadi.
Sinov natijalari salbiy, shuningdek xujjatlar chala (to‘lik jamlanmagan) bo‘lsa, SI so‘rovchiga konunchilikning muayyan normalarini ko‘rsatgan xolda muvofiklik sertifikatini berishga ra’d etganligi to‘grisida xulosa beradi.
Sinash davrida butunlay buzilgan maxsulot bo‘yicha xisobdan o‘chirilganligi to‘grisida dalolatnoma so‘rovchi (yoki uning vakili) ishtirokida tuziladi.
Sinovlar vaktida putur etkazilmagan yoki qisman putur etkazilgan maxsulot so‘rovchiga, kaytarilganlik to‘grisidagi xujjatga uning imzosini ko‘ydirib, kaytarib berilishi lozim.
Sertifikatlashtiriladigan maxsulotni ishlab chikarish xolatini tekshirish bir turli maxsulotni sertifikatlashtirish koidalarida belgilanadi. Bu koidalar SI tomonidan ishlab chikiladi va «Uzstandart» Agentligi tomonidan tasdiklanadi.
Tekshirish natijalari bo‘yicha dalolatnoma tuziladi. Bu dalolatnomadan muvofiklik sertifikatini berishda foydalaniladi.
Tekshirishlarni o‘tkazish muddati namunalar ajratib olingan paytdan boshlab, 10 kundan oshmasligi kerak.
Ishlab chikarishni tekshirish o‘tkazilganligi to‘grisidagi ma’lumotlar maxsulotga berilgan muvofiklik sertifikatida kelitiriladi.
SI sinovlarning ishlab chikarish xolatini tekshirish bayonnomasi (lari)ni va so‘rovchi tomonidan so‘rovnomaga ilova kilingan xujjatlarni ko‘rib chikkandan keyin, muvofiklik sertifikatini beradi yoki berishdan voz kechadi.
Sertifikat davlat yoki rus tillarida rasmiylashtiriladi. Rasmiylashtirilgan muvofiklik sertifikati UzR SMT davlat reestrida ro‘yxatga olinadi. Sertifikat ro‘yxat rakami mavjud bo‘lgandagina xakikiy xisoblanadi. Muvofiklik sertifikatining shakli SMI tomonidan belgilanadi.
Muvofiklik sertifikati so‘rovchiga ikki ish kuni davomida beriladi, SI ishlab chikarishni tekshirgan xolatda esa, sinovlar natijasi SI tomonidan olingan paytdan boshlab besh ish kuni davomida beriladi.
CHetdan kelitirilgan maxsulotga muvofiklik sertifikati maxsulotning yaroklilik muddatiga beriladi, seriyalab ishlab chikariladigan maxsulotga esa, 3 yilga beriladi.
Munozarali masalalarni xal etish uchun va SI faoliyatini «Uzstandart» agentligi tomonidan inspeksion nazorat maksadlari uchun namunalarni tanlab olish dalolatnomalari, ishlab chikarishni tekshirish va baxolash dalolatnomasi, sinov bayonnomalarining nusxalari muvofiklik sertifikatining amal kilinish muddati davomida kamida bir yil saklanishi lozim. Bayonnomalarning nusxalarini saklash tartibi va muddatlari bir turdagi maxsulotlarni sertifikatlashtirish koidalarida va SI xamda sinov laboratoriyalarining xujjatlarida belgilanadi. Bu xujjatlarni saklash belgilangan muddati o‘tgach, ular arxivga topshiriladi yoki yo‘kotiladi.
Berilgan muvofiklik sertifikati asosida, belgilangan sertifikatlashtirish sxemasini xisobga olgan xolda, so‘rovchiga muvofiklik sertifikatini ko‘llanish va muvofiklik belgisidan foydalanish xukukini berish to‘grisida bitim tuziladi. Mazkur bitim (kelishuv) da sertifikatlashtirilgan maxsulotni muvofiklik belgisi bilan belgilash usuli va inspeksion tekshiruv shartlari kelishib olingan bo‘lishi kerak.
Sertifikatlashtirilgan, seriyali ishlab chikariladigan maxsulot (upakovka, idish va ko‘shib yuboriladigan xujjatlar) tayyorlovchi-tashkilotning mas’ulligi ostida muvofiklik belgisi bilan belgilanadi.
Sertifikatlashtirilgan maxsulotning bir qismi, muvofiklik sertifikatining nusxasi asosida, tayyorlovchi-tashkilot tomonidan realizatsiya kilinishi mumkin. Bunda mazkur nusxa sertifikat aslining egasi yoki sertifikatni bergan idora, yoxud notarial idora tomonidan imzo ko‘yib tasdiklangan va muxrlangan bo‘lishi lozim.
Sertifikat aslining egasi tomonidan berilgan nusxalar maxsulotga ko‘shib jo‘natiladigan xujjatga muvofik ro‘yxatdan o‘tkaziladi. Xar bir nusxada uning kayd etilgan rakami, realizatsiya kilinadigan maxsulot mikdori ko‘rsatiladi.
Muvofiklik sertifikati amalda bo‘lgan davrda ishlab chikarilgan maxsulot sertifikatlashtirilgan, deb xisoblanadi va kayta sertifikatlashtirilmaydi. Maxsulot sertifikatlashtirilganligini tasdiklovchi asos sifatida muvofiklik belgisi va maxsulotga ko‘shib yuboriladigan va ekspluatatsion xujjatlardagi ishlab chikarish sanasi xizmat kiladi.
Ishlab chikarilayotgan maxsulotga berilgan muvofiklik sertifikatining amal kilish muddati tugashidan kamida bir oy ilgari, so‘rovchi kayta sertifikatlashtirish maksadida SI ga so‘rovnoma berish xukukiga ega. Bunda SI inspeksion tekshiruv natijalarini xisobga olib, sertifikatlashtirish sxemasini o‘zgartirishi mumkin.
Maxulot konstruksiyasiga (tarkibiga) yoki uni ishlab chikarish texnologiyasiga maxsulotning tafsilotlariga ta’sir etishi mumkin bo‘lgan, sertifikatlashtirishda tasdiklanadigan o‘zgartirishlar rejalashtirilganda tayyorlovchi-tashkilot bu to‘grida SIga xabar berishi lozim. SI tuzitish-to‘grilash chora-tadbirlarini o‘tkazish to‘grisida karor kabul kiladi.
Seriyalash ishlab chikariladigan maxsulotga muvofiklik sertifikatini bergan SI yilda kamida bir marta, maxsulotning sertifikatlashtirishda belgilangan talablarga muvofikligini tasdiklash maksadida, sertifikatlashtirilgan maxsulotni inspeksion tekshiruvdan o‘tkazadi. Inspeksion tekshiruvda sertifikatlashtirish sxemasiga karab, maxsulot sinovdan va/yoki ishlab chikrish tekshiruvidan o‘tkaziladi.
Inspeksion tekshiruv natijalari bo‘yicha muvofiklik sertifikatining amal kilishi va muvofiklik belgisining ishlatilishi tasdiklanishi, to‘xtatilishi yoki bekor kilinishi mumkin.
Sertifikatlashtirilgan maxsulotni inspeksion tekshiruv xajmi, mazmuni va tekshiruvni o‘tkazish tartibi inspeksion nazorat o‘tkazish koidalarida belgilanadi.
SI sertifikatning amal kilinishi va muvofiklikni tasdiklovchi belgisining so‘rovchi tomonidan ko‘llanilishi to‘xtatilganligi yoki bekor kilinganligi to‘grisida tayyorlovchi-tashkilotni va SMIni xabardor kilishi shart. SMI tegishli davlat boshkaruv idoralarini va ommaviy axborot vositalarida bekor kilingan sertifikatlar to‘grisida ma’lumot berish zarurligini aniklaydi.