Petrografiya” fanidan imtihon uchun nazorat savollari. 1) Dala shpatlari xaqida umumiy maʼlumotlar. Kaltsiy-natriyli (plagioklaz) dala shpatlari

7) Magmatik jinslarning tarkibi nima bilan belgilanadi?
Магматик жинсларнинг кимёвий таркиби. Магматик
жинсларда у-ёки бу миқдорда учрайдиган элементларнинг рўйхати анча узун, амалда уларда барча кимёвий элементлар учрайди. Уларнинг орасида энг кенг тарқалгани кислород бўлиб, у магматик жинслар таркибининг деярли ярмисини ташкил этади. Тоғ жинсларининг кимёвий таркиби SiO2, Al2O3, Fe2O3, FeO, MgO, CaO, Na20 ва K20 оксидлари ёрдамида ифодаланади.
Магматик жинслар кимёвий ва минерал таркиби бўйича турли-туман, аммо уларнинг барчасида кислород ва кремний мавжуд бўлади.
Магматик тоғ жинсларининг таснифи уларнинг кимёвий таркибини ўрганишга асосланган. Магматик жинслар SiO2 миқдори бўйича ўтасосли, асосли, ўрта, нордон ва ўтанордон турларга бўлинади.
Ўтаасосли жинсларда кремнезём SiO2 миқдори <45% бўлади. Асосли жинсларда бу кўрсаткич SiO2 = 45-52% ни, ўрта жинсларда SiO2 = 52- 65% ни, нордон жинсларда SiO2 = 65-70% ни ва ўтанордон жинсларда эса SiO2 >75% ни ташкил этади.

8) Slyudalar guruhi minerallari.
Bu guruhga kiradigan minerallar 50 dan ortiq bo'lib, yer qobig'idagi asosiy jins hosil qiluvchi mineralning qariyb 3,8 %ni tashkil qiladi. Slyudalaming kimyoviy tarkibi juda ham o'zgaruvchan. Bir xil kationlarning boshqa bir kationlar bilan almashish hollari juda keng tarqalgan. Kimyoviy jihatdan bu minerallar alyumosilikatlarning alohida guruhini tashkil etadi.
Slyudalar guruhiga kiruvchi minerallarning tarkibi nihoyatda mu- rakkab va o'zgaruvchan. Ularning tabiiy, optik. kimyoviy xususiyatlarida ma'lum umumiyliklar mavjud: barcha slyudalar varaqasimon. qatlamli tuzilishga ega, nihoyatda rivojlangan sinish yuzasi mavjud.
Slyudalarning kimyoviy tarkibi quyidagi umumiy formula bilan ifodalanadi:
X2U4-6Z20(OH,F)4.
Bunda, X - asosan, K va Na; ba'zi hollarda Sa, Rb, Cs bo'lishi mumkin. U-AI, Mg, Fe. Bulardan tashqari Mn, Cr, Ti, Li uchraydi. Z- asosan, Si va Al, ammo Fe va Ti bo'lishi mumkin. Slyudalarni tarkibidagi yana bir umumiylik - bu ularda suvning (OH ") uchrab turishi (4-5 %gacha).
Slyudalar kimyoviy tarkibining xususiyatlariga ko'ra quyidagilarga bo'linadi:
1) biotit guruhi (magniy - temirli slyudalar):
2) muskovit guruhi (alyuminli slyudalar);
3) lepidolit guruhi (litiyli slyudalar).