Pedagogikasi va psixologiya

Mavzu: O`zbek xalq ertaklariga illyustrasiya ishlash.
Darsning maqsadi:
a) ta’limiy maqsad: O`zbek xalq ertaklari haqida ma’lumot berish. Illyustratsiya yo`nalishi to`g`risida o`quvchilarga o`rgatish. b) tarbiyaviy maqsad: O`quvchilarga darsni tushuntirish jarayonida ularni
Ona Vatanga sadoqat ruhida tarbiyalash va ertaklarni
sevishga orgatish.
d) rivojlantiruvchi maqsad: O`quvchilarda illyustrasiya haqida hosil bo`lgan
malaka va ko`nikmalarni oshirish.
Dars uslubi: suhbat, hikoya , kuzatish , didaktik o`yin , klaster, taqdimot . Darsturi: noan`anaviy. Dars jihozi: ko`rgazmali rasmlar, qog`oz, qalam , didaktik materiallar. Darsning borishi:
O`quvchilarni 3 guruhga bo`linadi. 1.K. Behzod 2. Lionardo Dovinchi 3. A.Mamajonov I. Tashkiliy qism: Salomlashish, sinfni gigienik holatiga e’tibor berish, davomatni aniqlash, siyosiy bilimlarini oshirish. Savol-javoblar.1. O`zbekiston Respublikasi qachon mustaqil deb e’lonqilingan?
2.O`zbekistonda nechta partiyamavjud? 3. Yoshlar ittifoqining shiori qanday? II. O`tganmavzuni so’rash : Aqliy hujum :
(bu metodda o`qituvchi tomonidan berilgan savolga tezlik bilan javob beriladi) 1.”Usta shogirdlari bilan” asarining muallifi kim? 2. Arab miniatyura san’ati qaysi asrlarda tashkil topgan? 3. Kamoliddin Behzod qachon va qayerda tavallud topgan? Har bir savol uchun guruhlar baholanadi.
III. Yangi mavzuning bayoni : ,”Ertaklar yaxshilikka yetaklar” maqol orqali bilib olishimiz mumkinki , bugun sizlar bilan ertaklar haqida suhbatlashamiz va ularga atab illustrasiya ishlaymiz. Illyustrasiya o`zi nima edi? Illyustrasiya - biron-bir ertak yoki hikoya mazmuniga atab, aynan qahramonlariga o`xshatib chizilgan rasmga aytiladi. Sizlar yoshligingizdan O`zbek xalq ertaklarini eshitib, o`qib o`rgangansiz. Bulardan: “Zumrad va Qimmat”, ,,Ur to`qmoq “, ,,Ochil dasturxon” va boshqalari mashhur. Ertaklar orqali biz yaxshilik va yomonlikni, oq va qorani ajratib olamiz. Ertaklar bizlarni ezgu ishlar, yaxshilik, adolat va aibatta, g`alaba qilishga ishontiradi va yo`naltiradi. Ba’zi ertaklar ota-ona, ustoz va kattalarning so`ziga quloq solishga, ularni hurmat qilishga o`rgatsa, ba’zi ertaklar doimo to`g`ri so`zlashga, adolatli, mahribon bo`lishga o`rgatadi. Biz O`zbak xalq ertaklari sujetlariga miniatyura usulida illyustrasiya ishlash uchun ertak asosida ishlangan miniatyura kompozitsiyalarini tahlil qilishimiz, kuzatishimiz zarur bo`ladi. Mana shu kuzatishlaringiz va malakalaringizga tayanib, O`zbek xalq ertaklariga miniatyura usulida illustrasiya ishlaymiz. Har bir guruh o`zlari uchun ertak tanlashadi va shu ertak asosida illustrasiya ishlashadi.
Illyustratsiya ishlash davomida o`quvchilar turli o`zbek xalq ertaklaridan namunalar aytib boriladi. Faol o`quvchilar tomonidan ertak qahramonlarining jonli obrazlari ko`rsatib beriladi.
Tap-tap etadi tagidan karvon o`tadi
Qoziq ustida qor turmas.
`quvchilarning bilimlarini yanada mustahkamlash uchun turli topishmoqlarning javobini topib tez va aniq qilib chizib berishlari kerak.
Yer tagida oltin qoziq, u hammaga bo`lar oziq.
Miniatyura usulida illyustrasiya ishlaganingizda quyidagi umumiy qoidalarni unutmang! 1. Yaqindagi narsalar qog`oz pastiga , uzoqdagi narsalar qog`ozning yuqori qismiga chiziladi. 2. Narsa va odamning rasmini chizishda yaqindagi va uzoqdagi o`lchovlari o`zgarmaydi. 3.Perspekti va qoidalariga amal qilmaydi.
O`zbek xalq ertaklari yuzasidan tarmoqlash usulini o`tkazish.
IV. Yangi mavzuni mustahkamlash: Savol – javob. 1. Ertaklar bizga nima o`rgatadi ? 2.O`zbek xalq ertaklari asosida chizilgan kompozitsiyalar qaysi rassom tomonidan ishlangan? 3.Miniatyura usulida illyustrasiya ishlashning qanday umumiy qoidalari bor? V. O`quvchilarni baholash. Har bir guruhning yiqqan ballarini umumlashtirib, chizgan rasmlarini tahlil qilib, o`quvchilarni rag`batlantirish va baholash.



Dono xalqimiz “Ertaklar-yaxshiliklar yetaklar”, deb bejiz aytishmagan. Ertaklar bolalarning ongi va qalbiga ezgu fazilatlarni jo qilishda, ularning ma’naviy olamini boyitishda muhim ahamiyat kasb etadi. Ular yordamida bolalarning xotirasi, diqqat-e’tibori, tafakkuri rivojlanadi. Ertaklarni tinglash til va nutqning taraqqiy etishini belgilab beradigan asosiy omillardan biri hisoblanadi. Boladagi ayrim nutqiy kamchiliklarni hikoya va ertaklar eshitish, she’r yodlatish, shuningdek so‘zlarni to‘g‘ri talaffuz qildirish va turli xil mashqlar bajarish orqali bartaraf etish mumkin. Ertak mazmuni asosida bolalarda ezgu xislatlarni tarbiyalash, insoniy fazilatlarni targ‘ib etish, ular o‘rtasida o‘zaro do‘stona munosabatlarni shakllantirish va mustaqil fikrlashga o‘rgatish kerak.
Jumladan, hayvonlar haqidagi “Tulkining taqsimoti” ertagida ayyorlik va tilyog‘lamalik tulki obrazi orqali ifodalangan. “Uch og‘a-ini botirlar” ertagi ota nasihati bilan boshlanadi. Botirlar obrazida axloq va odobning yuksak namunasi odamiylik, donishmandlik, jasurlik kabi sifatlar namoyon bo‘ladi.
Tarbiyachi tomonidan ertak o‘qib bo‘lingach, bolalarni umumiy xulosa chiqarishga undash lozim. “Agar sen uning o‘rnida bo‘lganingda nima qilgan bo‘lar eding?”, kabi savollar berib, erkin muloqotga chaqirish ularning faolligini oshirishga yordam beradi.
Har bir ertakning o‘z g‘oyasi bor. “Sehrli sholg‘om” ertagi bolalarni fikrlashga, voqealarni ketma-ket aytishga undab, “Kuch birlikda” degan g‘oyani anglab yetishini ta’minlasa, “Zumrad va Qimmat” ertagida Zumradning mehnatsevarligi ulug‘lanadi. Qimmat esa dangasa, ishyoqmas sifatida gavdalanadi. Bolalar ertakni tinglash orqali qissadan hissa chiqarishga o‘rgatiladi.
Shuningdek, ertaklarni mahorat bilan bolalarga o‘qib berish, kichkintoy bilan his-hayajonli muloqotni o‘rnatishga, sezdirmay tarbiyaviy ta’sir qilishga, atrof-muhit haqidagi bilimi va ma’lumot zaxiralarini samarali to‘ldirishga imkon yaratadi.
Maktabgacha ta’lim muassasalarida ertaklarni bolalarga yetkazishda yangi pedagogik texnologiya asosida bolalarning so‘z boyligini oshirishga, ularning nutqini o‘stirish, tafakkuri va ma’naviyatini rivojlantirishga qaratish muhim ahamiyat kasb etadi.
Hikoya - sehrli, g'ayrioddiy narsa haqida hikoya qiluvchi adabiy asar. Eng hayratlanarli voqealar ertakda keng tarqalgan. Bolalarni tarbiyalashda ertakning rolini engillashtirish qiyin. Ertlar tafakkur, e'tibor, xotira va ulangan nutqni rivojlantiradi. Ertak tillari oddiy va shuning uchun mavjud, uzoq vaqtdan beri, tavsiflar yo'q. Rasm, ko'plab takrorlashlar tufayli, ertaklar ertaklarining uchastkalarining soddaligi bolalar qalblarida, matnlarni tezroq yodlashiga xizmat qiladi.
Eshitganingizda, ertaklar, shuningdek, bolalar farzandlar bilan majoziy iboralari bilan tanishish, bu uni yanada ifodali va hissiyot qiladi. Lug'at kengaymoqda, bolaning faol lug'ati yangi so'zlarni o'z ichiga oladi, ilgari ma'lum bo'lganlarning ma'nosi ko'rsatilgan. Ertaklar atrofdagi dunyo haqida bolalar haqidagi fikrlarni kengaytiradi. Bolalar yangi belgilar, urf-odatlar va turli mamlakatlar hayotlari bilan tanishadilar. Asosiy qahvalar hayvonlar, hayvonlarning odatlari, fazilatlari va turmush tarzi haqida gapiradigan ertaklar. Ko'p sonli ertaklarda inson aloqasi tabiat bilan izohlanadi. Ertaklar dunyosi sehrli va g'ayrioddiy hodisalarga to'la. Hayvonlar, deyishadi va odamlar kabi harakat qilishadi. Hatto yog 'bo'lmagan tabiat insonparvarlik xususiyatlariga ega. Quyosh, oy, shamol, daryo - hamma narsa ertaklarda hayotga keladi, hamma narsa uning ruhi bor, asosiy qahramonlarga yordam beradi va yordamga muhtoj. Bularning barchasi o'z ona tabiatiga ega bo'lgan odamning, uni qoyil qoldirishi, shuningdek, dunyoga va erning boshqa aholisiga nisbatan ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo'lish zarurligini aks ettiradi. Ertaklar juda katta ta'limiy ahamiyatga ega, axloqiy tushunchalarni shakllantirishga hissa qo'shadi. Aqlli ertaklarda har doim yaxshi va yomonlik o'rtasidagi aniq chegara mavjud, ijobiy qahramonlar har doim eng yaxshi belgilar va salbiy, salbiy - eng yomoni. Aqlli ertakni tinglash, bola har doim o'zini asosiy xarakterda belgilaydi va uning sarguzashtini bog'laydi va mehribon, mehnatsevarlik, ishonchli ishlarni bajarish zarurligini o'rganadi. Har qanday odamning ertaklarida ular odatda milliy xarakterga yaqinlashtiradigan qahramonning fe'l-atvorining xususiyatlarini ko'rsatadilar. Rossiyaning ertaklarida: mehnatkash, jangda sadoqat va muammoga, vataniga bag'ishlash, elektron pochta. Bu ertaklar xalqning va falsafasi nuqtai nazarini tushunishi mumkinligiga ishonish befoyda emas. Asosiy qahramonlarning asosiy izolyatsiyasida etakchi ertaklarni avloddan avlodga o'tkazish uchun samarali ertaklarni yaratdi. Shuning uchun har bir bola o'z xalqining ertaklari bilan uchrashishi kerak. Hech bir bola ko'rsatmalarni yaxshi ko'rmaydi. Va ertak to'g'ridan-to'g'ri hisobga olinmaydi, garchi ba'zi bir darslik mazmuni har doim o'zining ko'ngilochar shaklida yotadi. A. S. Pushkin "Alam ertaklari yolg'on gapiradi, ha, unda ishora! Yaxshi yosh dars. " Ushbu darsda notalar va ta'limotlar shaklida berilmaydi, ammo bolaga imkon beradigan yorqin va ishonchli tasvirlar muayyan misollar Bir vaziyatda yoki boshqasida harakatning samarali usullariga qarang. Shu bilan birga, bolalar majburiy ravishda bolalar uchun hech narsa joriy etilmaydi va ular tanigan barcha yangi narsalar o'zlarining harakatlari natijasida qabul qilinadi.