Pedagogikainstituti

3. 
Psixologiya  fanining  rivojlanish  bosqichlari. 
Psixologiyaning 
butun  tarixi  davomida  ideal izm  va  materializm  o‘rtasida  kurash 
kechgan.  Bu  kurash  psixologiya  mohiyatini  turlicha  tushunadi, 
insondagi  psixik  va  fiziologik  hodisalami  o‘zaro  munosabatlarini 
tushunishda  hamda  psixologiya  predmetini  tushunishda  ifodalangan.

---

Albatta, psixologiya tarixida turlicha qarashlar va yo‘nalishlar bo‘lishiga 
qaramasdan bu fanning predmeti, ya’ni  inson va hayvonga xos bo‘lgan 
psixika,  psixik hayot birdayligicha qolaveradi.  «Biz o‘zimizni  o‘tmish 
bilan  birga  ko‘rishimiz  kerak»,  chunki  biz  unga  tayanamiz.  Umu­
miy  psixologiyaning  predmet  va  metodlaridan  farqli  ravishda  psixik 
voqelikni  emas,  uning  rivojlanish tarixi  haqidagi fikrlar turli  davrlarda 
qanday  bo‘lganligini  o‘rganadi.  Psixologik  fikming  o‘zi  o‘z  tarixiga 
ega.  Bu  tarixning  vazifasi  psixika  haqidagi  ilmiy  bilimlaming  paydo 
bo‘lishi  va  rivojlanishini  analiz  qilish  psixologik  fikrlar  taraqqiyoti 
davomida  psixologiya  fanning  predmeti  bo‘lib,  avval  ruh,  keyin  ong, 
keyin  xulq-atvor  hisoblanadi.  Oxirgi  fan  hozirgi  turgan  bosqichda, 
avvalgi  bosqichlarda  ajratib  tashlagan  psixika  va  xulq-atvor  faoliyat 
birligi tiklandi.
Umuman  psixologiyada fikrlar taraqqiyoti  hech  qachon  bir tekisda 
kechmagan.  Ba’zi  davrlarda  u  zigzaglar  bilan  xarakterlangan  bo‘lsa, 
ba’zida  ortga  qaytgan  yoki  bir  joyda  turib  qolgan.  Har  bir  bosqich 
o‘z  yutuq  va  kamchiliklariga  ega  bo‘lgan.  G.  Ebbengauz  aytganidek: 
«Psixologiya uzoq o‘tmishga va qisqa tarixga ega».
Psixologiyaga  oid  bilimlaming  rivojlanishini  har xil  davrlashtirish 
mumkin.  Davrlashtirish  ishiga  xronologik  jihatdan  yondashilsa, 
XVII  asr  psixologiyasiga  hududiy-territorial  jihatdan  yondashilsa, 
Meksika  psixologiyasining  tarixi,  Amerika  psixologiyasining  tarixi 
kabilarga  ajratish  mumkin.  Demak,  har  qanday  davrlashtirish  nisbiy- 
dir.  Shuni hisobga olib quyidagi davrlashtirish jadvali  ham navbatdagi 
variantlardan  biri deb hisoblash kerak.
Psixologiya tarixi 2 ta davrga ajratiladi. Ular o‘z navbatida kichikroq 
davrlarga boMinish prinsipiga asosan  tuzilgan.
1-davr.  Psixologiya  fanining falsafa tarkibida rivojlangan davri. 
Bu  er.av.  VI  asrdan XIX asr o‘rtasigacha 2,5  ming yil davom etgan 
davrdir.
2-davr.  Psixologiya  fanining  mustaqil  fan  sifatida  rivojlangan 
davri.  Bu  XIX  asr  o‘rtasidan  hozirgi  kungacha  davom  etib 
kelayotgan  davrdir.

---