Pedagogika va psixologiya kafedrasi «bolalar psixologiyasi» fanidan «tarbiyada individual yondashishning psixologik asoslari»

2.3 Bolalar tarbiyasiga individual-psixologik yondashuv jarayonida 
psixologik treninglardan foydalanishning samaradorligi 
1. Ota -onalarning suhbatlari va so'roqlari
Ota-onalarning bilimlari bolaning manfaatlarini, uning xulq-atvorining 
xususiyatlarini aniqlashda, o'ziga xizmat qilish ko'nikmalarini, nutqini, intellektual 
va ijtimoiy ko'nikmalarini rivojlantirishda faol ishlatiladi. Suhbatning asosiy 
maqsadi - ota -onalar bilan aloqa o'rnatish, bolani bilish, ota -onalarni bolalar 
bog'chasi bilan tanishtirish va hamkorlikning asosiy yo'nalishlarini aniqlash.
2. Bolaning rivojlanish diagnostikasi:
Bolaga tashxis qo'yish bolalar bog'chasi mutaxassislari tomonidan amalga 
oshiriladi. Har bir mutaxassis o'z sohasiga e'tibor beradi. Psixolog - aqliy rivojlanish 
darajasi, bolalar va kattalar bilan muloqotning o'ziga xos xususiyatlari, 
emotsionallik, aqliy reaktsiyalar tezligi, yangi muhitga moslashish.
3. Guruh xulq -atvorini kuzatish:
Bolaning moslashuv davrida va maktabgacha ta'lim muassasasida bo'lgan vaqt 
davomida o'qituvchi va mutaxassislar bolani turli vaziyatlarda kuzatadilar, o'z-o'ziga 
xizmat qilish ko'nikmalarining shakllanish darajasini, boshqa bolalar va kattalar 
bilan muloqot qilishning o'ziga xos xususiyatlarini aniqlaydilar. ishlab chiqarish 
faoliyati ko'nikmalari, vosita va nutq ko'nikmalarini rivojlantirish, bilim doirasi, 
mustaqillik va faollikning namoyon bo'lishi, qiziqish maydoni va boshqalar. 
Kuzatishning quyidagi usullaridan foydalanish mumkin: epizodlarni, kundalik 
yozuvlarini, xaritalarni ro'yxatga olish - kuzatuvlar, kuzatish jurnali, video kuzatuv.
Tibbiy-psixologik-pedagogik komissiya tarkibi:
Guruh o'qituvchilari;

---

31 
Psixolog;
Nutq terapevti;
Musiqiy direktor;
Jismoniy madaniyat rahbari;
Katta o'qituvchi;
Katta hamshira;
Strukturaviy bo'lim boshlig'i.
Ishda ishlatiladigan usullar:
Suhbatlar, o'yinlar, darslar, badiiy adabiyot o'qish, turli his -tuyg'ular va his -
tuyg'ular bilan, "sehrli" tushunish vositalari bilan tanishishga qaratilgan eskizlar;
Hissiy, shaxsiy va xulq-atvor sohalarini rivojlantirishga hissa qo'shadigan 
o'yinlar, mashqlar va treninglar (muloqot qilish ko'nikmalarini rivojlantirish va 
boshqalar bilan munosabatlarni yaxshilash, qo'rquvni engish va o'ziga bo'lgan 
ishonchni oshirish, tajovuzni kamaytirish va salbiy hislarni susaytirish) Aqliy 
jarayonlarni rivojlantirish uchun mashg'ulotlar, o'yinlar va mashqlar (xotira, e'tibor, 
idrok, fikrlash, tasavvur);
Art -terapiya usullari (qo'g'irchoq terapiyasi, izoterapiya, ertak terapiyasi); 
Yengillik psixo-gimnastika mashqlari (yuz, bo'yin, magistral, qo'llar, oyoqlar 
mushaklarini bo'shashtirishi) 
Majburiyat yoki javobgarlikni his qilish – erkinlikning qaramaqarshi jihati 
bo‘lib, bu shaxsning manfaatlariga xizmat qiladi. 
Majburiyatsiz erkinlik – bu o‘zboshimchalik, palapartishlik hisoblanadi. 
Erkinliksiz majburiyat esa – bu qullikdir. Unisi yoki bunisi o‘zaro birbirini 
to‘ldirganda yoki bog‘langanda mustaqillik mavjud bo‘lishi mumkin. Majburiyatni 
yana boshqacha talqin qilinsa, insonning o‘z ixtiyori bilan jamiyat hayoti va boshqa 
insonlar taqdiri uchun javobgarlikni o‘z ustiga olishi tushuniladi. Hozirgi zamon 
tarbiyasining umumiy maqsadi bolani yuksak ahloqli, ruhiy jihatdan boy, qalban 
ozod, erkin, burch va majburiyatni his qila oladigan shaxs sifatida shakllantira 
olishdir. Tarbiyaning umumiy maqsadi bilan bir qatorda maxsus ijtimoiy maqsadlari 
ham kelib chiqishi mumkin. Ular tarixning ma’lum davrida o‘zgaruvchan talablar 

---

32 
bilan jamiyat taraqqiyotining dolzarb muammolarini bayon etishi va rivojlanishiga 
hissa qo‘shishi lozim. Ma’lum vaqtdan so‘ng jamiyat taraqqiyoti o‘zining ma’lum 
bir bosqichidan o‘tgandan keyin rivojlanish yana davom etadi va talablar ham 
o‘zgaradi. Tarbiyaning maqsad va vazifalaridan biri bu jamiyat taraqqiyotining 
zamonaviy rivojlanish bosqichlariga javob bera oladigan maxsus tashabbuskor 
bolalarni yetishtirish, shaxsni o‘z-o‘zini hurmat qiladigan va intiluvchan qilib 
tarbiyalashdan iboratdir.
Shaxs shakllanishida u yashayotgan muhit, kishilar, jamiyatning roli juda 
kattadir. Masalan, biron mahallada inson shaxsining tarkib topishiga faol ta’sir 
ko‘rsatuvchi yuzta o‘ziga xos ijtimoiy muhit bor degan ma’noni bildiradi. Bu yerda 
shunday bir savol tug‘iladi: