Педагогика ва Психология соҳаларидаги инновациялар


BOSHLANG‘ICH SINFLARDA ERTAK VA MASALNING O‘RNI



Download 3,75 Mb.
Pdf ko'rish
bet98/246
Sana14.08.2022
Hajmi3,75 Mb.
#847030
1   ...   94   95   96   97   98   99   100   101   ...   246
Bog'liq
10.Pedagogika yonalishi 3 qism

10
BOSHLANG‘ICH SINFLARDA ERTAK VA MASALNING O‘RNI
Alixonova Dilnoza Alisherovna 
Andijon viloyati Jalaquduq tumani 
7-umumiy o‘rta ta’lim maktabi boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi
Telefon: +99890-626-84-49
Annatatsiya: 
Ushbu maqolada o‘quvchilarni erkin fikrlash,o‘z fikrini bayon eta olish
ertaklardagi obrazlar orqali hayotga ijobiy va salbiy fikrlash, dovyurak, mard, jasur insonlar bo‘lib 
yetishga yordam beradi. 
Kalit so‘z: 
O‘gzaki nutqni oshirish, erkin fikrlash, muommoliy vaziyat,o‘quvchi faolligini 
oshirish, erkin fikrlashga o‘rgatish
Ertak xalq og‘zaki ijodida eng keng tarqalgan janr bo‘lib, ularda kishilar hayotida uchraydigan 
oddiy hodisalar va fantastik sarguzashtlar hikoya qilinadi. Ertaklarning ko‘pida real hayot tasviri 
fantastic elementlar bilan qo‘shilib ketadi. Ertakning o‘tkir maroqli suyjeti, voqea rivojidagi 
favqulotta, ajoyib vaziyat bolalarni maftun qiladi:undagi mard, kuchli, topkir, dovyurak, 
chakkon qaxramonlar, ertakning g‘oyaviy yo‘nalishi, unda ezgu kuchning-yaxshilikning doimo 
g‘alaba qilishi bolalarni o‘ziga tortadi. Ertakda qabul qilingan hikoya qilish shakli, bir xil 
so‘z va iboralarning qayta-qayta takrorlanib turishi, ohangdorligi, tilining ta’sirchanligi ifodali 
vositalarning jonliligi bolalar uchun g‘oyatda qiziqarlidir. Ertakda qatnashuvchilarning raxmdil, 
saxiy adolatli hamda ularning aksi bo‘lgan yovuz, baxil, ochko‘z kabi timsollarga bo‘linishi 
o‘quvchilarga axloqiy jixatidan tarbiyalashga o‘z ta’sirini o‘tkazadi.
Ertak orqali o‘quvchilarda ijobiy va salbiy xususiystlarni o‘rganib tushunchaga ega bo‘lib
u orqali o‘ziga kerakli xulosani oladilar. biz kattalar ham yoshligimizdan ertaklar eshitib katta 
bo‘lganmiz. buvijonlarimizdan turli xil ertaklar eshitib o‘sha ertakdagi yaxshi va yomon xislatlarni 
ongli ravishda bolalarcha taxlil qilar edik. 
Hozirgi kunda ham biz maktabgacha tarbiyalanuvchi va boshlang‘ich sinf bolalarga turli 
xildagi ertaklar aytish orqali ularning ongida yaxshi va yomonni anglashga, hayotda jasur, mard, 
kuchli, oqil, insonlar bo‘lish va hayotiy ko‘nikmalar hosil qilmog‘imiz darkor. 
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari ertak eshitib va eshitganlarini og‘zaki qayta hikoya qilib berish 
orqali ularning og‘zaki nutqini o‘stirishga yordam beradi. Ertak aytish orqali bolalar o‘zlarining 
qalbidagi istak – hohishi, orzu- armonlarini ham bayon etishga harakat qiladilar.
Ertak bolalarda personajlarning hatti-xarakatini muhokama qilib, baxolash ko‘nikmasini 
o‘stiradi. Ertakda xalq o‘z hayotini o‘zi hikoya qiladi, shuning uchun o‘quvchilar ertakni o‘qish 
bilan ma’lum davradagi xalq hayotini, uylari va orzu-istaklarini bilib oladilar.
Ertak ustida ishlashda quyidagi vazifa va tamoillaga amal qilinadi.
1.Ertak orqali yuksak axloqiy tarbiya berish.
2.Ertak matni asosida o‘quvchilar nutqini o‘stirish.
3.Ertak orqali o‘zbek xalqining milliy qoloritini o‘zgartirish.
4.Ertak vositasida o‘quvchilarda ijodkorlik xislatlarini tarkib toptirish.
5.Ertakdagi suyujet orqali o‘quvchilarning mantiqiy fikrlashlarini o‘stirish.
Etakni izoxli o‘qish darsining ko‘rilishi quyidagicha bo‘lishi mumkin:
1.O‘quvchilarni ertakni idrok etishga tayyorlash.
2.Ertakni ifodali o‘qish.
3.dastlabki taassurot bo‘yicha suhbat.
4.Ertakni izoxli o‘qish.
5.Ertakni matnini tahlil qilish.
6.Ertak matniga reja tuzish.
7.Reja asosida ertakni qayta hikoyalash.
8.Umumlashtiruvch suhbat.
Masal axloqiy mazmunini kinoyaviy timsollar orqali aks ettiradigan badiiy asardir. Masalda 
insonga xos xususiyatlar kinoyaviy timsollar –hayvonlar, jonivorlar va o‘simliklar dunyosiga 
ko‘chiriladi.Masalda fikrning qisqa, lo‘nda,chiroyligi o‘quvchilar nutqi va tafakkurining o‘stirishla 
muhum vosita bo‘ladi.
Masalda o‘quvchilarning o‘sha masalni mazmunli, ifodali o‘qish, izohli tarzda o‘qish, masal 


127
10
orqali o‘quvchilarda yuksak ahloqiy ma’naviyatni shakllantirishdan iboratdir.
Masal o‘qishda uning muallifiga, undagi qatnashuvchi shaxs yoki narsalar haqida tushunchaga 
ega bo‘lib ketiladi ham. Masalni o‘quvchi o‘qiganda undagi janrlardagi qiziq holatlarni tushunib 
sevib o‘qiydi.
Bolalarning masaldagi kinoyaviy mazmun emas,balki,birinchi navbatta,timsollarning go‘zalligi 
o‘ziga jalb etadi.Shuning uchun masal ustida ishlash hayvonlar hayotidan yozilagn hikoya ustida 
ishlash kabi uyushtiriladi.Odatda,masal personajlari o‘z hatti-harakatari, fe’l-atvorlari va nutkiy 
uslublari bilan o‘zlarini tavsiflaydilar.ba’zan bu tafsifni personojning o‘zi to‘ldiradi.Muallifning 
o‘zi esa bir-ikki so‘z bilan tafsifni mukammalashtiradi.
Masal ustida ishlash quyidagi vazifalar va tamoillarga amal qilinadi:
1.Masal janrning mohiyatini ochib berish. 
2.Masaldagi kinoyani ko‘rsatib berish. 
3.Masal ko‘rilishi ustida ishlash.
4.Masal matnidagi turli iboralar orqali o‘quvchilar nutqini o‘stirish.
5.Masal mazmuni asosida o‘quvchilarni yuksak axloqiy ruxda tarbiyalash. 
Masal o‘qish darsining qurilishi quyidagicha bo‘ladi:
I Tayyorgarlik ishlari:
1) 
Masal muallifi haqida ma’lumot;
2) 
Masalda qatnashuvchi shaxs, hayvon, hashorat yoki narsalar xususiyatlari haqida suhbat;
3) 
O‘quvchilarning diqqatini to‘plash.
II Masalni o‘qish:
1) 
Ifodali o‘qish;
2) 
Izohli o‘qish;
3) 
Matnni taxlil qilish.
III Masal kompozisiyasi ustida ishlash:
1. Reja tuzish;
2. Reja asosida qayta hikoyalash;
3. Masaldagi kinoyani ochish;
4. Masaldagi voqealarni hayot bilan bog‘lash.
Foydalangan adabiyotlar:
1. Qosimova Q. boshlang‘ich sinflarda ona tili o‘qitish metodikasi. T. O‘qituvchi 1985.
2. Abdullayeva k. Ikkinchi sinfda o‘qish darslari. T. O‘qituvchi 1987.
3. Ashrapova G. Xolmatov N. Uchinchi sinfda o‘qish darslari. T. o‘qituvchisi 1988.
4. Mirzayev I. boshlang‘ich sinflarda xalq og‘zaki ijodini o‘rganish. T.O‘qituvchi 1979.


128

Download 3,75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   94   95   96   97   98   99   100   101   ...   246




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish