|
Kalitso‘zlar:
AKT, texnik vositalar, umumiy ta’lim, test
Ko‘pchilik ma’ruzachilar va amaliyotchilar interfaol tarzda darsni tashkil etish bosqichlari
ketma-ketligini shu tariqa amalga oshiradilar: o‘quv materiallarida muammolarni ajratish,
guruhlardagi muammolarni hal qilish, taqdim etilgan yechimlarni muhokama qilish, darsning
eng maqbul va majburiy refleksini tanlash. Shuningdek, bunday darsning asosiy tarkibiy qismlari
sifatida zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan (AKT) ta’limdan foydalanish
imkoniyatini nazarda tutadigan dialog “munozara” debataladi[1].
Shu bilan birga, interfaol o‘rganish bilan bog‘liq materiallarni tahlil qilish shuni ko‘rsatadiki,
uning ba’zi muhim xususiyatlari kontseptual va uslubiy jihatdan yetarli darajada ishlab
chiqilmagan.
Interfaol ta’lim, birinchi navbatda, o‘qituvchi va o‘quvchining o‘zaro aloqada bo‘lgan muloqot
ta’limidir. Shuni e’tirof etish kerakki, interfaol ta’lim-bu kognitiv faoliyatni tashkil etishning
maxsus shakli. bu juda aniq va prognozli maqsadlarni nazarda tutadi. bunday maqsadlardan
biri, o‘quvchining muvaffaqiyatini, intellectual qobiliyatini his etishi, ta’lim jarayonining o‘zi
samarali bo‘lishini ta’minlaydigan qulay ta’lim sharoitlarini yaratishdir [4].
Ushbu jihatlar (o‘qituvchi va o‘quvchining o‘zaro ta’siri, aniq, prognozli maqsadlar, o‘quv
sharoitlarining qulayligi) boshqa ko‘plab didaktik ta’lim texnologiyalarida: shaxsiy yo‘naltirilgan,
dasturlashtirilgan, tanqidiy fikrlashni rivojlantirish, ta’limni rivojlantirish va boshqalar amalga
oshirish kerakligini ifodalaydi.
Shubhasiz, o‘quv muloqotining funktsiyalarini amalga oshirish darsning maqsadiga, uning
mazmuniga, yetarli shakllariga, shuningdek, ta’lim jarayoni sub’ektlarining kommunikativ
vakolatiga bog‘liq. AkTdan foydalangan holda o‘quv mashg‘ulotlarida muloqot ikki asosiy
shaklda amalga oshirilishi mumkin:
* savol-javob shaklida asoslangan muloqot simulyatsiyasi;
* muloqot-ta’lim jarayonida shartli ravishda “teng” sub’ektlar bilan muloqotni nazarda tutadigan
muhokamalar. (Yana bir tur — muloqot-bilish, mavzuning murakkab o‘zaro bog‘liqliklarini
va dunyo bilan, atrofdagi odamlar bilan, o‘zi bilan bo‘lgan bilim munosabatlarini aks ettiradi.
Biroq, uni o‘quv sharoitida amalga oshirish imkoniyati va hatto texnik vositalardan foydalanish
deyarli o‘rganilmagan.) [3].
Shu bilan birga, boshlang‘ich, umum ta’lim va oliy ta’limning zamonaviy standartlarida
o‘quvchilarning kommunikativ malakasini oshirishga alohida e’tibor qaratilmoqda:
* turli ijtimoiy vaziyatlarda kattalar va tengdoshlar bilan hamkorlik qilish ko‘nikmalarini
rivojlantirish (boshlang‘ich umumiy ta’lim);
* o‘qituvchi va tengdoshlar bilan o‘quv hamkorlikni tashkil etish va rejalashtirish bo‘yicha
harakatlarni shakllantirish, guruhda ishlash va bunday ish tajribasini olish, muloqot va
hamkorlikning axloqiy va psixologik tamoyillarini amaliy rivojlantirish (asosiy umumiy ta’lim)
* ota-onalar, hamkasblar, ijtimoiy sheriklar (oliy kasb-hunar ta’limi, “pedagogik
ta’lim”yo‘nalishi) bilano‘zaro aloqada bo‘lishga tayyorlik.
Xulosashuki, ta’limning kommunikativ-rivojlanish va ijtimoiy yo‘naltirilgan jihatlarini
rivojlantirish ustuvor ahamiyatga ega.
Biroq, ta’lim jarayonida juda muhim vazifalarni hal qilishda simulyatsiya suhbati, avvalo,
“jonli”, shaxslar aro muloqot bilan bog‘liq interfaol ta’limda mavjud bo‘lgan potentsial
imkoniyatlarni amalga oshirmaydi.
keling, suhbatga murojaat qilaylik.Ushbu parametr ko‘pincha muhokamalar, rol o‘yinlari,
253
10
treninglar, muammoli guruhlarda ishlash va h. k. kabi ta’lim shakllarida amalga oshiriladi,
ulardan foydalanish o‘quvchilarning aqliy faoliyatini faollashtiradi, ta’lim berishga turtki beradi,
shaxslar aro muloqot ko‘nikmalarini beradi[2].
AKTdan foydalangan holda darslarning interfaolligi darajasini oshirish vazifasini qo‘yar
ekanmiz, ishtirokchilar interaktivligi darajasini oshirishga imkon beruvchi uslubiy ishlanmani
taklif qildik.
Dars shartli ravishda uch qismga bo‘linadi:
• birinchi qismda individual test (boshqacha aytganda, bu dialog-imitatsiya);
* ikkinchi qismda o‘quvchilarlar bir xil testdan o‘tadilar, ammo guruhlar bo‘yicha (4-5 kishi),
guruhning barcha a’zolari bir xil javob berishlari kerak. Munozara uchun vaqt bir daqiqadan
oshmasligi kerak, chunki savollar va javoblar mazmuni bilan o‘quvchilar avvalgi bosqichda
tanish;
• uchinchi qismda — dars vazifalariga qarab-test topshiriqlarining ochiq oldingi qismini (to‘g‘ri
variantlarni tahlil qilish bilan), testning mazmunini, muhokamaning kommunikativ jihatlarini va
boshqalarni aks ettiruvchi muhokamani taklif qilishingiz mumkin.
Ushbu muloqot shakli simulyatsiya suhbatiga nisbatan sezilarli darajada ko‘proq interaktivlikka
ega.Avvalo, buyerda o‘quv muloqotining barcha funktsiyalari qo‘yilishi va amalga oshirilishi
mumkin: axborot, analitik, tuzatuvchi, sintezlovchi. bundant ashqari, ushbu darsdagi o‘zaro
ta’sirlar yarim faol bo‘lmagan, chiziqli (savol-javob) emas, balki suhbat shaklidan tashqariga
chiqadigan (mikrogrouplarda muhokamaqilinadigan eng yaxshi variantni topishda) (ikki mavzu
bo‘yicha suhbat: o‘qituvchi-tarbiyachi) polilog holatida bo‘ladi.
Amaliyot shuni ko‘rsatdiki, testing ikki tomonlama (uch) o‘tishi to‘g‘ri javoblar sonini sezilarli
darajada oshiradi, chunki guruh muhokamasi ularni yanada isbotlaydi. Shubhasiz, bunday
mashg‘ulotlarni nafaqat nazorat (test) sifatida, balki testdan oldin (shu jumladan, Internet-test)
o‘qitish sifatida ham tavsiya etish mumkin va kerak. To‘liq huquq bilan ushbu ta’lim shakli,
albatta, interaktiv bo‘lishi mumkin.
Adabiyotlar:
1. kudashova V. I. Zamonaviy ta’limning rivojlanish omili sifatida ongning dialogligi:
aloqaning mohiyati va o‘ziga xosligi :avtoreferat. dis. . doctor ped. fanlar / Irkut.davlat. T.
Irkutsk, 1999.
2. Egorov A. N., Starichenko b. E. Universitet o‘qituvchilariishida avtomatik qayta aloqa
tizimidan foydalanish nazariyasi va amaliyoti // Rossiyada pedagogic ta’lim. 2011. № 4.
3. Suvorova N. Interaktiv ta’lim: yangi yondashuvlar. Pochta manzili: http://balota2.
narod.ru/data/mietodyka.html (murojaatsanasi 28. 12. 2011)
4. Xon R. L. Pedag
254
Do'stlaringiz bilan baham: |
