Pedagogika kafedrasi

10-11- Mavzular:Xalq pedagogikasida yoshlarni tarbiyalashning metod, 
usul va vositalari. Tarbiyalash metodlaridan yoshlarni tarbiyalashda 
foydalanish yo‘llari. 
 Reja 
 
1. O‘zbek xalq pedagogikasida tarbiya metodlari. 
2. Na’muna va ibrat ko‘rsatish metodlari. 
3. Rag‘bat va jazolash metodlari. 
4. Etnopedagogik manbalarda o‘z-o‘zini tarbiyalash metodlari. 
Sharq xalqlari jumladan o`zbek bolalari tarbiyasiga befarq qaramaganlar. 
Hayotdagi har qanday hatti-harakatning ham oqibati to`q’ri baholangan. Yoshga 
monand ta'sir ko`rsatish yo`l va vositalari yaratilgan. Kerak bo`lganda 
raq’batlantirish turlaridan foydalanilgan, lozim bo`lsa jazolangan. Noahloqiy hatti-
harakatlarni qisqa va lekin o`ta tarbiyaviy ahamiyatga ega bo`lgan «yomon 
bo`ladi» iborasi bilan tavsiflangan. 
Masalan, xalqimizning qadimdan amal qilib kelayotgan odob-ahloq 
qoidalariga nonga hurmat uluq’langan va non ushoq’i bexosdan yerga tushib ketsa, 
«yomon bo`ladi» deb uni qo`lga olib ko`zga surtib, o`pib oq’izga solingan. 
Birgina «yomon bo`ladi» iborasi juda katta va ta'sirchan tarbiya vositasi 
bo`lib xizmat qilgan. «Yomon bo` ladi» iborasi orqali kattalarga xurmat, 
kichiklarga q’amxo`rlik, tarbiyalangan, yetim bolalarga, boshiga tushgan oilalarga 
ozor yetkazilmagan. Otaga ters javob berish, xotin-qizlarga behayolik qilish 
«yomon bo`lishi»ni yoshlikdan tushuntirilgan. Bunda bolalarni yoshi xatti-
harakatlari o`ziga xos xususiyatlari xisobga olingan. Ayrimlariga noahloqiy xatti-
harakatlarining yomonligi qur'oni Karim hadislardan misollar keltirish, xikoyalar 
aytib berish orqali ifodalansa, ayrim yoshdagi bolalar ota-ona; aka-uka, opa-singil, 
qo`ni-qo`shnilarning ijobiy xatti-harakatlari namunasida tarbiyalangan. 
O`zbek xalqida bolalar bilan boq’liq juda ko`p an'analar mavjud. Xalq 
pedagogikasi bolalarga mehr-muhabbat, ularni sevish, erkalash, parvarish qilish, 
ta'lim-tarbiya berish, extiyotlash kabi insoniy qarashlarni tarq’ib qilib kelgan. 
Xalqimizning o`zining tarbiya usullarida bolalardan kattalarga birinchi bo`lib 
salom berishni kattalar suhbatiga aralashmaslikni, ularni hadeb savollar bilan 
charchatmaslikni, kattalar o`z joylariga o`tirgunga qadar o`tirmaslikni, uyga 
mehmonlardan so`ng kirishni, lekin eshikni birinchi bo`lib ochib, ushlab turish, 
ularga yordam berish kabi odob qoidalariga rioya etishni har doim talab qilgan. 
Ota-ona dasturxondagi taomga qo`l uzatmaguncha hech kim qo`l uzatmagan. 
Yuqoridagi odob qoidalari deyarli o`z ahamiyatini yo`qotgan, ular milliy hulq-
atvorimiz bezaklaridir. 

---

144 
Xalq madaniyatining eng muxim belgilaridan xushmuomilalikka hozir 
javoblikkka alohida e'tibor berilgan. Sharq xalqlari o`z bolalariga soxtalik 
yasamalikdan nari yurishni singdirib kelgan samimiy munosabatni uluq’lagan, 
o`rgatgan. 
Yuqorida aytib o`tilganidek, xalq ijodi ham shu orqali xalq pedagogikasida 
qo`llaniladigan: tushuntirish, namuna ko`rsatish, odatlantirish, iltimos qilish, istak 
bildirish, maslahat berish, yolvorish-iltijo, duo qilish, la'natlash, kaltaklash kabi 
metodlari bo`lsa-da, yoshlarning insoniy fazilatlarini tarbiyalashda asosan o`git-
nasihat, ibrat ko`rsatish, maqtash, qarq’ash kabi metodlaridan foydalangani ko`zga 
tashlanadi. 
O`git-nasihat xalq oq’zaki ijodida bolalarda insoniy fazilatlarni tarbiyalab 
yetishtirishda eng ko`p qo`llanadigan metodlaridan biridir. Avvalo, kishilarni kishi 
tomonidan va rostgo`y bo`lish, yaxshilik haqida teran fikr yuritilgan xalq maqollari 
asosan panj-nasihat formasida tinglovchiga nisbatan maslahat, nasihat, istak va 
buyruq formasida ishlatiladi. Masalan: 
Yomonnnig yaxshisi bo`lguncha 
Yaxshining yomoni bo`l! 
Birovga o`lim tilaguncha, 
O`zinga umr tila! 
qadrlasang qadring oshar, 
qadrsizdan hamma qochar 
kabi maqollar tinglovchilarga nisbatan o`q’it-nasihat formasida aytilgandir. 
Bolalarni insoniylik ruhida tarbiyalashda qo`llaniladigan eng xarakterli 
shakllardan biri, xalq donishmandliklarining ahloq va odob yuzasidan aytiladigan 
hikmatli so`zlari-maqollarini u yoki bu ertak orqali hal qilinishi kerak bo`lgan 
muammo sifatida ishlatilishidir, ya'ni ahloq va odob masalalariga baq’ishlangan 
xalq maqollarining naqadar haqiqat ekanligini (Har kimsa etsa-o`ziga) ertagi 
mazmuni orqali ochib berilishidir. 
Training method (from the Greek "metodos") way of achieving the goal of 
education; pupils in thinking, feelings and behavior will impact methods. School 
practices, methods that pupils in thinking, feelings and behavior will impact 
methods.The creation of new methods of education is not the power of a single 
teacher. There is always the problem of improving the techniques to solve it each 
according to his trainer, the education process in accordance with the specific 
conditions of its richness of expression on the basis of common 
methods.Techniques, positive and negative, the way educational process highly 
efficient and effective assessment. The effectiveness of the techniques that can be 
assessed through the use of the exact circumstances. Teaching methods to select a 
number of factors.Goals and objectives of education. The aim of the training and 
techniques allow you to choose the right content. What is the purpose, then it must 
be in accordance with the methods of achieving it.The nature of the formation of 
the person on the content of the education and social needs. However, the same 
task can be filled with a variety of opinions. Therefore, the techniques are not 

---

145 
generally content with is very important to connect with the idea.