Pedagogika 015, 4-son Muassis: Nizomiy

Qo‘ziyev T., Egamov A., Qanoatov T., Nurqobilov A. Rangtasvir. 5-9-sinflar. – Toshkent: 
San’at, 2003. – B. 23.

---

PEDAGOGIKA
2015, 4-son
 
 
74 
boshqarishga axborotlarni magnit usulida yozishning qo‘llanilishiga doir misol 
va masalalar yechiladi.
Gidrometeorologiya, geologiya, geofizika, gidrologiya yo‘nalishlarida 
tebranma harakat yordamida erkin tushish tezlanishini aniqlash orqali tog‘ 
jinslarining joylashgan o‘rnini eng sodda usulda aniqlashni topish metodidan 
foydalanish o‘rgatiladi. Yer va havo to‘lqinlari harakatlarining iqlimga 
ko‘rsatadigan ta’sirlari natijasida yuzaga keladigan fizik jarayonlarga oid 
ma’lumotlar beriladi.
Muhandislik, ishlov berish va qurilish sohasiga yo‘naltirib o‘qitishda qattiq 
jismlar mexanikasi, mexanik tebranishlar va ularning texnikadagi roli, 
ultratovushning texnikada qo‘llanilishi, yuqori chastotali toklarning texnika va 
tibbiyotda qo‘llanilishi, o‘zgarmas va o‘zgaruvchan tok generatorlari, 
o‘zgaruvchan va o‘zgarmas tok dvigatellari, transformatorlar, elektr energiya 
ishlab chiqarish, elektr uzatish tarmoqlari, elektr energiyasidan foydalanish, 
radiopriyomnik, radioperedatchik, radiolokatsiya, televideniye, aloqa vositalari 
kabi mavzular mos keladi. Misol uchun, harakatdagi vagon agar uning relslar 
ulangan joydagi tebranish chastotasi o‘zining xususiy tebranish chastotasiga mos 
kelib qolsa, juda kuchli tebranadi. Qurilish inshootlarining yuqori balli 
zilzilalarga bardosh beradigan qilib qurilishining fizik asoslari tushuntirib 
beriladi. 
Sog‘liqni saqlash va ijtimoiy ta’minot sohasida tibbiy tashxis qo‘yish, 
davolash, tibbiy asbob-uskunalarning ishlash prinsipini o‘rganishga doir, dori 
vositalarining nurlanganlik dozalari, ularning me’yorlariga doir misol va 
masalalar yechiladi. Insonning eshitish qobiliyatini aniqlashda tebranish 
chastotasining ahamiyati, yurak faoliyatida tebranishning o‘rni va tashxis 
qo‘yishda (UZI, EKG, MPT…), davolashda (gidromassaj, darsenval, UVCH…) 
tebranish va to‘lqinlarning amaliy ahamiyati ko‘rsatib o‘tiladi. Quyoshning ko‘p 
xususiyatlari yulduzlar uchun tipik hisoblanadi. Quyosh va yulduzlarning fizik 
tabiati haqida gapirayotib, biz qaynoq plazma, magnit maydonlari, moddaning 
turli-tuman zichliklari, xossalari hamda spektral analizni turlicha va keng 
qo‘llanishlari bilan bog‘liq bo‘lgan yangi tushunchalar bilan tanishamiz. Quyosh 
aktivligini o‘rganishning mohiyati aktivlik natijasida yerga ta’sir qiladigan har 
xil omillar, hodisalarni o‘rganib, ularning oldini olish yo‘llari o‘quvchilarga 
tushuntiriladi. Aktivlik oshsa, yerdagi hayvonot olamida, o‘simliklar dunyosida, 
ayniqsa, insonlarda har xil kasalliklarning ko‘payishiga hamda atmosfera 
hodisalariga sababchi bo‘ladi. Quyoshdagi aktiv hodisalar tufayli vujudga 
keladigan salbiy ta’sirlar, yerda aynan shunday davr bilan turli epidemik 

---