Pedagogika 015, 4-son Muassis: Nizomiy

PEDAGOGIKA
2015, 4-son
 
 
53 
guruhiy ish amalga oshirilishi mumkin. Ushbu toifadagi bolalarni mualliflar 
shartli ravishda quyidagi guruhlarga bo‘ladi: vizual jihatdan rivojlangan, biroq 
eshitish ko‘nikmalari past, vizual ko‘nikmalari past, biroq eshitish ko‘nikmasi 
rivojlangan bolalar, ikkala ko‘nikmalari past rivojlangan bolalar. 
Boshlang‘ich bosqichda pedagogning ishi o‘quvchining kuchli tarafini 
faollashtirishga qaratilishi kerak. Masalan, chet tilni o‘rgatish jarayonida birinchi 
kategoriyadagi bolalarning vizual tasavvurlariga tayanish, taktil va kinestetik 
stimullarni kiritish muhim (so‘zni o‘qish bilan bir qatorda paypaslash), ikkinchi 
kategoriyaga 
fonetik yondashuv (boshlang‘ich bosqichda multisensor 
yondashuv), uchinchi kategoriya multisensor yondashuv – bola bir vaqtning 
o‘zida so‘zga qaraydi, tovush chiqarib aytadi, tomoqdagi sezgini nazorat qiladi. 
Diqqat yetishmasligi sindromi va giperaktivlik mavjud bola bilan ish olib 
borishda uning asab tizimidagi buzilishni hisobga olish muhim sanaladi. Aks 
holda, bolaning xulq-atvorini o‘zgartirishga, uning shaxs xususiyatlariga ta’sir 
etishga, bilish jarayonlarini rivojlantirishga bo‘lgan barcha urinishlar ijobiy 
natija bermaydi. Giperaktiv boladan mutlaq intizomni talab qilib bo‘lmaydi, 
chunki bunday holat uning ishchanlik qobiliyatini va o‘quv materialini 
o‘zlashtirishning pasayishiga olib keladi. Mashg‘ulotlar ham o‘ziga turli 
metodlarni qamrab olishi zarur (hikoya, namoyish, o‘yin va hokazolar).
Bola topshiriqni bajarayotgan vaqtda pedagog yoki kattalar bolaning o‘quv 
harakatlarini bosiq ovoz bilan izohlab, nazorat qilib borishlari muhim 
hisoblanadi. O‘quv mashg‘ulotlarini tashkil qilishda o‘qituvchilar ushbu 
sindromli o‘quvchilarga alohida e’tibor qaratishlari zarur bo‘ladi. Jumladan, dars 
davomida bolaning diqqatini chalg‘ituvchi omillarni kamaytirish va bolani taxta 
qarshisidagi qatorga, ya’ni o‘qituvchiga yaqinroq partaga o‘tkazish, darsda 
berilayotgan topshiriqlarni taxtaga yozib qo‘yish, ma’lum vaqt oralig‘ida faqat 
bitta topshiriq berish, katta topshiriqlarni qismlarga ajratib berish va har bir 
qismning bajarilishini nazorat qilish kerak. Bola bilan muloqotning emotsional 
bir maromda bo‘lishi, doimiy ravishda rag‘batlantirib borish bolaning bilim 
olishga bo‘lgan motivatsiyasini mustahkamlashga yordam beradi.
Shunday ekan, ushbu sindrom qanchalik ertaroq aniqlansa va 
psixokorreksion, rivojlantiruvchi tadbirlar amalga oshirilsa, ular yaxshi 
o‘zlashtiruvchi tengdoshlari qatoridan joy olishi ta’minlanadi.

---