Pedagogika 015, 4-son Muassis: Nizomiy

PEDAGOGIKA
2015, 4-son
 
 
49 
3-toifaga o‘qishni xohlamaydigan va o‘quv faoliyati usullarini egallamagan 
o‘quvchilar kiradi.
Shuningdek, kichik maktab yoshidagi o‘quvchilarda past o‘zlashtirishni 
keltirib chiqaruvchi sabablar quyidagilardan iboratdir: 
1. O‘quv motivlarining shakllanmaganligi. 
2. Bilish jarayonidagi nuqsonlar. 
3. Individual tipologik xususiyatlar. 
4. O‘qituvchining dars berish uslubi hamda o‘quvchilarga munosabati.
5. O‘zini-o‘zi ixtiyoriy boshqarish usullarining shakllanmaganligi. 
6. Barmoqlardagi mayda motorikaning sust rivojlanganligi. 
7. Diqqat ko‘lamining torligi, tarqoqligi. 
8. Mexanik yoki uzoq muddatli xotiraning pastligi. 
9. O‘ziga-o‘zi past baho berishi. 
11. Umumiy intellektning pastligi. 
G. Broyerning past o‘zlashtiruvchi o‘quvchilarning yoshga oid o‘ziga 
xosligi haqidagi tadqiqotida aniqlanishicha, past o‘zlashtirish va o‘ziga xos xulq-
atvor, ko‘p holatlarda, o‘quv yilining boshida namoyon bo‘lib, 1-sinfning 
boshidayoq 25-30% o‘quvchilar o‘qish, yozish va hisoblashni past darajada 
o‘zlashtirishlarini ko‘rish mumkin
1
. Nutqi va sensomotorikasining rivojlanishi 
orqada qolgan bolalarga boshlang‘ich sinfdayoq o‘qituvchi tomonidan alohida 
e’tibor qaratilishi lozim, aks holda, ular o‘qish va yozish ko‘nikmasini egallay 
olmay qolishlari mumkin. Bu, ayniqsa, o‘quvchining o‘z ona tili va chet tillarni 
o‘zlashtirishida jiddiy muammolarga sabab bo‘ladi.
Kichik maktab yoshidagi o‘quvchilarda umumiy orqada qolishning 
pedagogik-psixologik tipologiyasini ko‘rib chiqamiz: 
A – o‘quv faoliyatida harakatchanligi past darajadagi o‘quvchilar. Bunday 
vaziyatda bola haqida shunchaki “ishlamaydi” deb gapiriladi; 
B – o‘quv faoliyatida kam samaraga erishadigan bolalar. Bunda bola o‘quv 
topshiriqlariga ko‘p mehnat va kuch ishlatadi, lekin uddalay olmaydi; 
D – o‘quv faoliyatida kam harakatli va kam samaraga erishadigan bolalar. 
Yuqoridagi har bir xulq-atvor toifalari ichida yana quyidagi psixologik-
pedagogik toifalarni ko‘rish mumkin.
1
Qarang: Шилова Т. А. Психодиагностика и коррекция детей с отклонениями в поведении. 
– Москва: Айрис-пресс, 2005. – С. 28-29. 

---