Pedagogik tadqiqotlarning mazmuni va

Tabiiy-ilmiy fanlar 
metodologiyasi 
darajasi: 

Matematik-statistik 
metodlar 
Ijtimoiy-gumanitar fanlar metodologiyasi darajasi: 

Olamning ijtimoiy-gumanitar manzarasi. 

Ijtimoiy-gumanitar 
yondashuvlar: 
aksiologik, 
antropologik, germenevtik va h.k. 

Tadqiqot metodlari. 
Metodologiyaning aniq-ilmiy darajasi: 

Aniq-ilmiy fanlarga doir metodologik bilimlar. 

Olamning maxsus ilmiy manzarasi. 

Metodologik funksiyani bajaruvchi aniq-ilmiy maxsus bilimlar. 

Falsafiy, 
umumilmiy 
darajalarning 
metodologik 
vositalarini 
konkretlashtirish. 
Metodologiyaning texnologik darajasi: 

Aniq-ilmiy tadqiqotning metod va metodikalari + “moslashtirilgan” umumilmiy, tabiiy-ilmiy 
va ijtimoiy-gumanitar metodlar (empirik, nazariy, matematik-statistik). 
 

---

tadqiqot maqsadi va masalalariga ayni metodologik vositani mustaqil tanlay olish 
undagi metodologik ta’minot va metodologik refleksiya darajasi, shakli, turi, 
manbalari to‘g‘risida bilimlariga bog‘liq. 
Metodologiyaning turlari va darajalari to‘g‘risidagi
 
asosiy fikr ilk bor 
V.A.Lektorskiy va V.S.Shvirev tomonidan shakllantirilgan, keyinchalik E.G.Yudin 
tomonidan yanada to‘ldirilgan. Ular metodologik bilimning quyidagi darajalarni 
ajratib ko‘rsatishadi: falsafiy, umumilmiy va xususiy. Bizningcha, ijtimoiy-
gumanitar bilim sohasi uchun xos bo‘lgan antropologik, aksiologik, fenomenologik, 
germenevtik metodologik yondashuvlarni o‘z ichiga olgan ijtimoiy-gumanitar fanlar 
metodologiyasi darajasini ajratib ko‘rsatish maqsadga muvofiqdir. Mazkur 
yondashuvlar (falsafiy konsepsiyalar, umumilmiy yondashuvlar singari) konkret 
ilmiy tadqiqotning o‘ziga xos xususiyatini hisobga olgan holda aniqlashtiriladi. 
Metodologiyaning falsafiy darajasini
 
falsafiy kategoriyalar, konsepsiyalar, 
yondashuvlar tashkil etadi: dialektik materializm, ekzistensializm, falsafiy 
antropologiya, pragmatizm, postmodernizm, global evolyusionizm va boshqalar. 
Ilmiy tadqiqotlarning asosi sifatida falsafiy konsepsiyalar, yondashuvlar quyidagi 
vazifalarni bajaradi: ontologik (falsafiy kategoriyalarda o‘z aksini topgan reallikning 
yangi modeli), evristik (obyektlarning yangi turi, obyektlar mohiyatining yangi 
“anglash doirasi”ni belgilovchi yangi kategorial matritsa, reallikni “his etish usuli”, 
aniq-ilmiy fanlar kategorial apparatining rivojlanish darajasi, tadqiqotning yangi 
strategiyalari), epistemologik
 
(ilmiy anglash, uning sifat mezonlari (asoslanganlik, 
ishonchlilik)ning mohiyatini anglash tadqiqotning evristik strategiyalarini 
shakllantiradi), aksiologik
 
(tadqiqot “mafkurasi”, yangi ideallar, dunyoqarash 
ustanovkalari konkret ilmiy tadqiqotlarning aksiologik yo‘nalishini