Pedagogik qobiliyatni shakllantirish yo’llari

O’qituvchining pedagogik xayoli, diqqatni taqsimlay olish qobiliyati.

Pedagogik xayol – kishining o’quvchilar shaxsini tarbiyaviy tomondan loyixalashtirishda qz ish harakatlarining natijasini oldindan kura bilishda namoyon bo’ladigan maxsus qobiliyatidir. Bu qobiliyat o’qituvchi ma’lum o’quvchidan kelgusida Kim chiqishini ko’z oldiga keltirishida, tarbiyalanuvchilarda u yoki bu xildagi xislatlarning o’sib rivojlanishini oldindan ko’ra bilishida namoyon bo’ladi. Bu qobiliyat pedagogik optimizm, tarbiyaning kuchiga, o’quvchiga bo’lgan ishonch bilan bog’liqdir. Shuning uchun ham o’quvchilar ayrim o’qituvchilar to’g’risida «Axmad akamlar, chamasi ichimizdagi eng yaramaslariga ham ishonchlarini yo’qotmasdilar, shuning uchun ham biz ularni hurmat qilardik» degan fikrlarni izxor qiladilar.
Diqqatni taqsimlay olish qobiliyati – bu qobiliyat bir vaqtning o’zida diqqatni bir qancha faoliyatga qarata olishda namoyon bo’lib, o’qituvchi ishida g’oyat muxim axamiyatga egadir.
Qobiliyatli, tajribali o’qituvchi o’zining diqqat-e’tiborini o’quv materialining qanday bayon etilishiga, uning mazmuniga, o’z fikrlarini atroflicha qilib qanday ochib berishga yoki o’quvchi fikriga baralla qaratadi va shu bilan bir vaqtning o’zida barcha o’quvchilarni kuzatibyu, ularning toliqqan-toliqmaganligiga, e’tiborli yoki e’tiborsizligiga, darsni tushinish-tushunishmasligiga e’tibor berib, o’quvchining intizomini kuzatadi hamda, oqibat natijada o’zining shaxsiy-xulq atvoriga /yurish-turishga, o’zini tutishiga mimika va pontamimikasiga/ e’tibor beradi. Tajribasiz o’qituvchi, ko’pincha o’quv materialini bayon etishga berilib ketib, o’quvchilarning nima qilayotganliklarini sezmay qoladi va nazoratdan chiqarib quyadi, agar, bordi-yu, o’quvchilarni diqqat-e’tibor bilan kuzatishga xarakat qilsa, bunday hollarda o’z bayonotining izchilligini yo’qotib qo’yadi.
Yuqorida ko’rsatib o’tilgan qobiliyatlardan tashqari, o’qituvchi inson shaxsining maqsad sari intilishi, uddaburonlik, mehnatsevarlik, kamtarinlik kabi qator ijobiy xislatlariga ega bo’lishi lozim.
U o’quvchilarni tarbiyalar ekan, o’zining xulq-atvori, yurish-turishi, xullas, butun o’qituvchilik shaxsi bilan o’quvchilarga urnak bo’lishi kerak.
O’qituvchining o’zini qo’lga ola bilishi, o’z his-to’yg’ularini, kayfiyatini boshqara olish xislatlari muxim ahamiyatga egadir.
Xulosa qilib shuni aytish joizki, o’qituvchining barcha ijobiy umuminsoniy axloq me’yorlariga mos keluvchi xislatlari katta axamiyatga ega. Agar biz qo’yidagi xislatlarni olib qaraydigan bo’lsak, bularning barchasi ham o’ta muxim omillardir. Jumladan, o’qituvchining tashqi qiyofasi uning obro’si shakllanishiga ta’sir etadi. O’qituvchining ozodaligi, ixchamligi, uning pokizaligi, sarishta-saramjonligi, sipoyagarchiligi, uning qiliqlari, o’zini chiroylik tutishi, qaddi-qomati va yurish-turishlari o’quvchilarda juda yaxshi taassurot qoldiradi. Jumladan, o’quvchilarning «Farida opani nechuk yaxshi kurmaysan ular har doim shu qadar xushchaqchaq, ozoda, sarishta-saranjomlar-ku?» yoki «Noila opa maktabda emas, balki teatrda ishlab, tomosha ko’rsatishi kerak – chunki ularning turqi-qiyofasi, yurish-turishi yasama, soxta» degan fikrlarini olishimiz mumkin.
Muhim davlat vazifasini – kadrlar tayyorlash Milliy dasturini amalga oshirayotgan zamonaviy maktab o’qituvchisining xislatlari, uning ijodiy faoliyati kirib kelayotgan XXI asrda shakllanib asosan amaliy ishda, pedagogik tajribalarni egallash jarayonida o’sib rivolana boradi.
Shu bilan birga o’qituvchi doimiy ravishda ta’minlashga yordam beradigan shaxsiy xislatlarini tarbiyalab borishi zarurdir. Bu to’g’rida mazkur ishimizning kelgusi boblarida so’z boradi.
Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   I.A.Karimov. Barkamol avlod – O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. T, 1997 y. 7-12 betlar.
   
2. 
   V.A.Kruteskiy. Pedagogik psixologiya asoslari. T, 1976 y. 296-300 betlar.
   
3. 
   M.G.Davletshin. Zamonaviy maktab o’qituvchisining psixologiyasi. T, 1999 y. 11-18 betlar.
   
4. 
   E.G’oziyev. Oliy maktab psixologiyasi. T, 1997 y. 94-98 betlar.
   
5. 
   www.pedagog.uz
   
6. 
   www.ziyonet.uz