Педагог-тренер: Садриддинов С. Мавзу: Темперамент ва характер Темперамент нима? Темперамент

Шундай одамлар ҳам бўладики, уларнинг ҳатти-ҳаракатида ҳиссиёт кўпроқ ўрин олади; бундай одамлар ўз ҳатти-харакатларида кўпинча тасодифан туғиладиган ҳис-туйғулари таъсири остида иш кўрадилар. Бундай одамларнинг ҳиссиёти кучли бўлиб, тасодифий кайфият ва туйғу-ҳиссиётга тез берилувчан бўладилар, шу сабабли уларнинг характери ҳиссий характер деб таърифланади.

Характернинг физиологик асослари

• Ҳайвон нерв фаолияти типларини анализ қилиб И.П.Павлов бундай деб ёзади:
• «Тип ҳайвон нерв фаолиятининг туғма конституцион тури - генотипдир. Лекин ҳайвон туғилганидан бошлаб ташқи шароитнинг ғоят хилма-хил таъсирларига дуч келади ва бунга муайян фаолиятлари орқали у муқаррар жавоб бериши лозим бўладики, кўпинча, бу фаолиятлар мустаҳкамланиб, ниҳоят бутун ҳаёти охиригача сақланиб қолади, шу сабабли ҳайвоннинг батамом таркиб топган нерв фаолияти типга оид белгилар билан ташқи муҳит таъсири остида ҳосил бўлган ўзгаришларнинг қотишмасидир – фенотип, харак­тердир».

• Характернинг нерв физиологик асосини тушуниш учун И.П.Павловнинг иккинчи сигнал системасидаги таълимоти катта аҳамиятга эгадир. Иккинчи сигнал системаси нутқ ва тафаккурнинг физиологик асоси бўлиши билан бирга киши ҳулқини ҳам идора қилади.
• «Нормал ўсган одамда деб ёзади И.П.Павлов, - иккин­чи сигнал системаси одам ҳулқининг олий бошқарувчисидир».

Характернинг ўсишида тарбиянинг роли

• Характернинг ўсишида тарбия ва ўз-ўзини тарбиялаш асосий роль ўйнайди.
• Педагог болаларда характерни тарбиялаётганида уларда тарбияланадиган темпераментни билиши, ҳар бир темпераментнинг ижобий ва салбий томонларини билиши зарур.

Агар темперамент ва унинг туғма ҳусусиятлари ўз холича қолаверса, одамда ёмон характер хислатлари таркиб топиши мумкин. Масалан, холерик темперамент одамни чўрткесар, қўпол, ўзини тута олмайдиган қилиши мумкин. Сангвиник темперамент саботсизликка, диққатни бир жойга қўя билмасликка сабабчи бўлмоғи мумкин бўлганидек, флегматик тем­перамент сусткашликка, лоқайдликка олиб бориши мумкин. Меланхолик темпераментли кишида ўз кечинмаларига ортиқча берилишлик, писмиқлик пайдо билиши мумкин.

• Характернинг салбий томонларини йўқотмоқ учун, ижобий томонларини тарбиялаб етказмоқ учун тарбияланувчини ўз темпераментини ўзи идора қила билишга ўргатиш лозим, уни шундай тарбиялаш керакки, у темпераментини ўзи идора қилиш заруриятини ўзи англасин ва ҳақиқатан уни идора қила олсин,