Ped Psix 2 tayyori 16. cdr

yo  hayot,  yo  mamot,  yo  najot,  yo  halokat,  yo  saodat,  yo  falokat 
masalasidir».  Haqiqatan  ham  inson  hayotini  saodatga,  sof  insoniy 
faoliyatga erishishida tarbiyaning roli nihoyatda muhim.
Yoshlarni tarbiyalashda biz uchun qadrli bo‘lgan milliy urf-odat-
larimiz, an’analarimiz, o‘chmas merosimizga mehr-muhabbat ularga 
sodiqlik  ruhini  shakllantira  olsak  har  birimiz  uchun  ijobiy  natija 
sifatida bajarayotgan ishlarimizning mahsuli ekanligi bilinadi.
Buning  uchun  avvalo  milliy  g‘urur,  milliy  ong,  milliy  g‘oya, 
ma’naviyat, yuksak madaniyat egasi kabi tushunchalarni yoshlarning 
ongiga singdirishimiz lozim. Chunki tarixni bilmasdan, o‘rganmasdan 
undan ruhiy, ma’naviy oziqa olmasdan turib kelajakni tasavvur etib 
va kelajakdagi orzu umidlarga erishib bo‘lmaydi.
Ma’lumki, har bir mustaqil fan o‘zining predmeti  va metodologik 
asoslariga egadir. Jumladan, jamiyatning talab va ehtiyojlari asosida 
mustaqil fan sifatida rivojlanib borayotgan pedagogika fani ham o‘z 
predmetiga ega.
Demak, pedagogika fanining predmeti – o‘qitishning, ta’lim-tar-
biyaning  zamonaviy  qonuniyatlari,  mazmuni,  usullari,  vositalari 
bilan kishilarni, yoshlarni, mutaxassislarni qurollantiruvchi fan bo‘l-
ganligi uchun ham uning metodologik asoslari maqsad va vazi falari 
dunyoning  moddiy-ma’naviy  rivojida  shaxs  kamoloti  uyg‘unligi 
qonuniyatlari va davlatning zamonaviy siyosatidan kelib chiqadi.
Jahon hamjamiyatida ta’lim jarayoni subyektlari faoliyatini tashkil 
etish  va  ularni  muvofiqlashtirish  asosida  ta’lim  sifati  boshqaruvini 
takomillashtirishning  yo‘l-yo‘riqlarini  aniqlash,  kompetensiyaviy 
8
yondashuvlar  asosida  muvofiqlashtirish  va  amaliyotga  joriy  etish, 
pedagogik texnologiyalarni ta’lim jarayoniga tatbiq etish yetakchilik 
qilmoqda.
Pedagogikaning  bosh  masalasi  tarbiyadir.  Tarbiyadagi  keng 
ma’no ta’lim, rivojlanish, ma’lumot bilan bog‘langan holda barkamol  
insonni  voyaga yetkazishga yo‘naltirilgandir.
Pedagogika fanining maqsadi:
− Respublikamizda komil insonni voyaga yetkazishning bir butun 
holatdagi muammolarini hal qilish;
− ta’lim-tarbiya samaradorligini tinmay oshirish va dunyo talablari 
darajasiga olib chiqish masalalariga ijodiy yondashish;
−  umuminsoniy  qadriyat  va  milliy  madaniyatning  asoslarini 
e’tiborga olib, ta’lim-tarbiya mazmunini, milliy mafkurani shakllan-
tirib borish imkonini yaratish;
− pedagogika – tarbiyashunoslik qoida, qonunlarni ilg‘or tajribalar 
asosida boyitib borish va yangi ish shakllarini izlash bo‘yicha tadbirlar 
belgilash;
− uzluksiz ta’lim tizimini yanada rivojlashtirish muammolarini hal 
qilish;
− “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” ni amalga oshirish.
Pedagogika fanining umumiy vazifalari: 
−  Sharq  va  G‘arbda  xalqlari  yaratgan  xalq  og‘zaki  ijodiyoti, 
pedagogikasi,  mutafakkir,  ma’rifatparvar,  pedagog  va  olimlarining 
tarbiyashunoslikka doir ilg‘or g‘oyalarini o‘rganib, tahlil qilib, komil 
insonni tarbiyalash jarayonini o‘rganish;
− komil insonni tarkib toptirishning qonuniyat, qoida va zaruriy 
sifatlarini aniqlash;
− pedagogikadagi ta’lim-tarbiya nazariyasini hozirgi davr xususiy 
metodikasi  bilan  uzviylik  muammolarini  ishlab  chiqish  va  yangi 
pedagogik texnologiya qonuniyatlariga amal qilish;
− ta’lim-tarbiya nazariyasidagi qoida, qonun, tamoyil, metod va 
usullarini maktab amaliy hayoti bilan bog‘lab, bo‘lajak o‘qituvchilarga 
o‘rgatish;
−  xalq  ta’limini  boshqarish  va  rahbarlik  masalalarini  chuqur 
o‘rganib, bo‘lajak o‘qituvchilarni qanday tayyorlash muammolarini 
hal qilish;
 

---

9
− pedagogika fanining mazmuni, maqsadi, vazifalari, tamoyil, usul 
va vositalari va umuman, har bir inson uchun zarur bo‘lgan tarbiyaviy 
ta’sirlar yangicha asosga ega bo‘lishi kerak;
− umumiy  qadriyatlarga sodiqlik;
− xalqimizning ma’naviy merosini mustahkamlash va rivojlantirish;
− insonning o‘z imkoniyatlarini erkin namoyon qilish;
− Vatanparvarlik
 
.
Mazkur  bilimlarning  pedagogik  aspekti  bo‘yicha  tibbiyotchi-
pedagog  mutaxassisining  kasbiy  tayyorgarligi  nuqtayi  nazaridan 
yondoshganda,  bitiruvchi  tibbiyot  sohasidagi  didaktik  materialni 
aholini  o‘qitish  jarayoniga  moslashtirishi,  tibbiy  ta’lim-tarbiya 
jarayonini tashkil etishi, uni muvofiqlashtirishi, didaktik maqsadlarni 
belgilashi, kasbiy masalalarni hal etishida qo‘l keladi.
Tibbiyot oliygohlarida mazkur kursni o‘qitishdan maqsad – bo‘-
la  jak  shifokorlarda  psixologik  va  pedagogik  kasbiy  kompe tent  lik ni 
shakllantirish, talabalarning kelgusidagi shifokorlik fao liyati da in son-
parvarlik  tamoyillariga  rioya  qilishga  o‘rgatish,  shax siy,  umum ma -
daniy hamda maxsus kompetentlik qirralarini tako millash tirish dir.
Tibbiy  ta’limda  pedagogika  fanining  vazifalari  sifatida  olimlar 
pedagogikaning uchta asosiy funksiyalari (vazifalari)ni ajratib ko‘r-
satishmoqdalar. Bular:
− analitik – pedagogik tajribani nazariy tadqiq qilish, tasvirlash, 
umumlashtirish, interpretatsiyalash vazifasi;
−  prognoz  qilish  (bashoratlash)  –  davlatning  oliy  ta’lim  muas-
sasalari, kafedralar ta’lim siyosatini samarali boshqarish, o‘qi tishning 
istiqbolli va maqsadga yo‘naltirilgan ilmiy asoslarini ishlab chiqish;
− loyihali, konstruktiv – yangi pedagogik texnologiyalarni, inno-
vatsion faoliyat asoslarini yaratish, pedagogik tadqiqotlar natija larini 
amaliyotga tatbiq qilish.
Pedagogokani  o‘rganish  jarayonida  bo‘lajak  shifokor  –  talaba 
quyidagi vazifalarni amalga oshirishga tayyor bo‘lishi lozim:
−  shifokorlik  faoliyatida  pedagogik  (ta’limiy,  tarbiyaviy,  inson-
par varlik  tamoyillariga  asoslangan)  bilimlarga  ega  bo‘lish,  ularni 
o‘zlashtirish;
10
− pedagogik bilimlar, ko‘nikma, malakalarga ega bo‘lish,  umumiy 
pedagogik madaniyatini oshirish;
−  kelgusidagi  shifokorlik  faoliyatidagi  qobiliyatlarini  rivoj-
lantirishda  zarur  bo‘ladigan  pedagogik  bilimlarning  ahamiyatini, 
kasbiy salohiyatini oshirishdagi o‘rnini anglashi lozim.
Pedagogika bo‘lajak shifokorning faoliyatini ilmiy asosda tashkil 
qilishga xizmat qiladi. Oliy ma’lumotli shifokorning shaxsiy va kasbiy 
rivojlanishi,  shifokorlik  faoliyatining  madaniyati  uning  pedagogik 
bilimlarga ega bo‘lishiga asoslanadi.
Respublikamizda  va  MDH  mamlakatlarida  tibbiyot  ta’limidagi  
pedagogikaning  rivojlanishi  XX  asrning  70-yillariga  to‘g‘ri  keladi. 
Uning  rivojiga  ulkan  hissa  qo‘shgan  shifokor-pedagoglar:  M.Ya.
Mudrov,  N.I.  Pirogov,  I.M.  Sechenov,  S.P.  Botkin,  I.P.  Pavlov, 
V.M.  Bexterev,  P.B.  Gannushkin, A.V.  Vishnevskiy, A.N.  Bakulev,                           
A.  Abdullayev,  S.  Kamarov  va  boshqalar.  Umuman  olganda,  ja-
miyat ning turli bosqichlarida tarbiya va ta’lim sohasidagi to‘plangan 
tajribalarni  nazariy  jihatdan  anglash,  umumlashtirish  va  hayotga 
tatbiq qilish ehtiyojlari asosida pedagogika fani rivojlandi.
Pedagogika  (yunoncha: “paidagogike”, ya’ni “peys”–  bola va 
“agogeyn”– yetaklamoq) ijtimoiy tarbiyaning umumiy qonuniyatlari, 
muayyan jamiyatda yagona ijtimoiy maqsadga muvofiq yosh avlodni 
tarbiyalash hamda unga ta’lim berishning mohiyati va muammolarini 
o‘rganadigan  fan.  Pedagogika  insonshunoslik  haqidagi  fan  bo‘lib, 
“inson-jamiyat”, “jamiyat-inson”  shaklida o‘zaro ta’sirni taqozo etadi. 
Demak,  tibbiyot  sohasidagi  shifokor  o‘zaro  hamkorlik  aloqalariga 
kirishar  ekan,  insonlar  psixologiyasi  va  ijtimoiy  munosabatlar 
tuzilishini yaxshi bilishi kerak.
Klinik kafedralarda o‘zaro hamkorlikka kirishish quyidagi triada 
(uchlik)da tashkil etiladi, ya’ni, shifokor-pedagog (1) – talaba-bo‘lajak 
shifokor  (2)  –  bemor  (3).  Bo‘lajak  shifokor  “subyekt-subyekt” 
munosabatiga kirishishida pedagogika muhim ahamiyat kasb etadi, 
chunki  shifokorning  kasbiy  kompetentligi,  uning  insonparvarligi 
aynan pedagogik ta’limotlar asosida amalga oshiriladi.