Payvandlash yoyining tuzilishi va metall elektrod bilan payvandlash. Yoyning issiqlik harakteristikasi

CHok metaliga tutashgan chala suyuqlanish zonasi (1-2 uchastka). Bu zona ancha yuqori temperaturagacha qizdirilganligi sababli unda yirik donalardan iborat struktura hosil bo‘ladi.
O‘ta qizish zonasi (2-3 uchastka). Bu zonada esa yanada yirikroq donalar hosil bo‘ladi. Masala shundaki, bu zonada metalning o‘ta qiziganligi natijasida austenit donalari haddan tashqari yiriklashgan, binobarin, uning havoda sovishida yirik ferritperlitli donalarning hosil bo‘lishi tabiiydir.
Normallanish zonasi (3-4 uchastka). Bu zonadagi metallni normallash rejimlarining o‘tishi natijasida strukturasi mayda normallashgan kristallardan iborat bo‘ladi.
CHala qayta kristallanish zonasi (4-5 uchastka). Bu zonada metallning strukturasi qisman maydalashadi, chunki bu zonada metallning sovishida faqat austenitgina perlitga aylanadi, ferrit esa o‘zgarmaydi.
Rekristallanish zonasi (5-6 uchastka). Bu zonada metall strukturasi o‘zgarmaydi, chunki temperatusi 727⁰ S dan ortmagan.
Lekin, shuni qayd etish lozimki, agar metall payvandlashdan avval suyuqlayin plastik deformatsiyalanishi oqibatida puxtalangan bo‘lsa, unda bu tempertura sharoitida puxtalik (naklep) yo‘qoladi. Metallning 500⁰ S dan past temperaturali zonasida esa hech qanday struktura o‘zgarishlar bo‘lmaydi. Payvandlangan metaldagi yuqorida qayd etilgan strutura o‘zgarishlariga normal struktura o‘zgrishlari deyish mumkin.
Dastaki payvandlashda ish unumini oshirish yo‘llari
Keyingi yillarda bu maqsadlar uchun tubandagi usullardan foydalanilmoqda:

1. 
   metallni chuqurroq suyuqlantirib chok bostirish. Bu usulda uglerodli po‘latlarni payvandlash SM-7S, OMM-5, UONI-13 elektrodlaridan foydalanib, tok kuchi normadan bir oz oshiriladi (60-70) de. Bunday rejimda payvandlashda qoplama suyuqlana borib, elektrod uchida qalpoqcha (chexolcha) hosil bo‘ladi. YOnayotgan kalta yoyda qalpoqchaning borligi yoyni issiqlik konsentratsiyasini kichik uchastkada orttirib payvandlanuvchi metallni chuqurroq suyuqlantirishga va tezroq o‘q bo‘ylab chokni bostirishga imkon beradi. Bu usulda payvandlash odatdagi usulga qaraganda ish unumini 1,5-2 marta orttiradi. (3.7-rasm, a).
   

3.7-rasm. Dastaki payvandlashda ish unumdorligini oshiruvchi usullar. a-metallni chuqurroq suyultirib chok hosil qilish; б- elektrodlar tutami bilan payvandlash; в- uch fazali tokda payvandlash.

2. 
   elektrodlar tutami bilan payvandlash. Bu usulda ikki, uch va undan ortiq elektrodlarni odatdagi elektrod tutgichga tutam qilib, o‘rnatilgan holda payvandlanadi. Payvandlash vaqtida yoy elektrod suyuqlangan sari yoy bir elektroddan boshqa elektrod oralig‘iga o‘tadi. SHunday qilib, elektrik yoy tutamdagi elektrodlar bilan payvandlanuvchi metall orasidan ma’lum ketmaketlikda birma-bir yonadi. Bunday holda yoy issiqligidan to‘la foydalanishga, yoyni qaytaqayta yondirishga hojat qolmay, elektrodlarni almashtirishga sarflanadigan vaqt tejaladi.
   

Natijada ish unumi oddiy dastaki payvandlanishga nisbatan 1,5-2 martagacha ortadi (3.7-rasm, б).
v) uch fazali tokni payvandlash. Bu usulda payvandlashda o‘zgaruvchan tok manbaining ikkita fazasi ikkita elektrodga, uchinchisi esa payvandlanuvchi buyumga ulanadi. Payvandlash protsessida uchta yoy yondiriladi. Har ikki elektrod bilan asosiy metall oralig‘ida elektrodlararo yoylar hosil bo‘ladi.
Issiqlikning ko‘p ajralishi hisobiga ish unumi 2-3 marta ortib, elektr energiyasi bir muncha tejaladi (3.7-rasm, в).