Payvandlash jihozlari

Payvandlash yoyi uyg‘onadigan paytda bo‘ladigan jarayonlar. Qisqa tutashuvda elektrod uchi buyumga tegadi. Elektrodning uchi notekis sirtli bo‘lgani uchun uning barcha tekisligi bo‘ylab kontakt bo‘lmaydi (2.1.6-rasm).

5. 
   rasm. Qisqa tutashuv paytida elektrod uchining buyumga tegishi.
   

Kontakt nuqtalarida tokning zichligi juda katta bo‘ladi va ajralgan issiqlik ta’sirida bu nuqtalarda metall bir onda suyuqla- nadi. Elektrodni buyumdan uzoqlashtirish vaqtida suyuqlangan metall zonasi — suyuq ko’prikcha cho’ziladi, kesimi kichrayadi, metalning harorati esa ortadi. Elektrod buyumdan yanada uzoq- lashganda suyuq ko‘prikcha uziladi, keskin bug‘lanish (metalning «portlashi») ro‘y beradi. Bu paytda zaryadsizlanish oralig‘i metall bug‘larining, elektrod qoplamasining va havoning qizib ionlan- gan zarralari bilan to’ladi — payvandlash yoyi vujudga keladi. Yoyning paydo bo‘lish jarayoni sekundning yuzdan bir ulushi- cha davom etadi. Boshlang‘ich paytda yoy oralig‘ida gazlarning ionlanishi katod sirtidan elektron emissiyasi tufayli, metall va elektrod qoplamasining keskin qizishi va suyuqlanishi natijasida strukturaning buzilishi tufayli amalga oshadi.
Elektronlar oqimining zichligi oksidlar, suyuqlangan fluslar hamda elektrod qoplamasining sirt qatlami hosil qilishi hisobiga ortadi, chunki bu sirt qatlamlarda elektronning chiqishi pasayadi. Suyuq metall ko‘prikchasining uzilishi paytida potensial keskin kamayadi, bu avtoelektron emissiyaning yuzaga kelishiga yor- dam beradi. Potensialning kamayishi emissiya tokining zichligini orttirishga, elektronlarga metallarning atomlari bilan noelastik to‘qnashuvlar uchun yetarli kinetik energiya to‘plashga va ularni ionlangan holatga keltirishga imkon beradi va bu bilan elektron- lar sonini orttirib, yoy oralig‘ining o‘tkazuvchanligini oshirish- ga imkon beradi. Natijada tok ortadi, kuchlanish pasayadi. Bu ma’lum chegaragacha davom etadi, so‘ngra yoy zaryadsizlanishi- ning turg’un holati — yoyning yonishi boshlanadi.