Paxtaobod pedagogika kolleji

20 Mavzu: Katta va tayyorlov guruhlarda harakatli o’yinlarni o`tkazish.
Reja:
1.6-7 yoshli bolalarda harakatli o’yinlarni ahamiyati
2.Katta guruhlarda o’yinlarning xususiyatlari
3.Katta - tayyorlov guruhlarda harakatli o’yinlarni o’tkazish uslubi.

Harakatli o’yin –moving the game
Mazmunli harakatli o’yin –-meaningful matches
Serharakatli o’yin –- dint of the game
O’rtacha harakatli o’yin –- the average motion of the game
Qoidali harakatli o’yin –- Rules matches
Qoidasiz harakatli o’yin – Moving the game rules



Tayanch iboralar

Bolalar hayotini tashkil etishda harakatli o’yinlarni o’tkazib turish shartdir. Ular kunning har xil vaqtida va jismoniy tarbiya mashg’ulotlarida o’tkaziladi. Tarbiyachi tomonidan o’tkaziladigan, guruh harakatli o’yinlar 10 minutgacha davom etadi. Ertalab, nonushtaga qadar, bolalarni qiziqtiradigan, kam harakatli o’yinlar o’tkaziladi.

Nonushtadan keyin o’tiladigan mashg’ulot (rasm chizish, narsa yasash, ona tili, sanoq va hokazo) boladan uzoq vaqt bir holatda turishni va diqqatni bir joyga to’plashni talab etsa, u vaqtda individual va kichik guruhlarga bo’linib, uncha katta bo’lmagan jadallikdagi harakatli o’yinlarni (xalqaga tashish, kegli, ashula aytib o’ynaladigan o’yinlar va hokazo) o’ynash maqsadga muvofiqdir.
Fanlar bo’yicha o’tkaziladigan mashg’ulotlar vaqtida tarbiyachi bir necha oddiy mashqlar (jismoniy tarbiya daqiqasi)ni bajarish mumkin. Bu mashqlar xona bo’ylab harakat qilishni nazarda tutmaslik kerak, ular stol atrofida o’tirib yoki oraliqda (bo’g’imlarni aylantirish, qo’llarni silkitish, boshni burish, cho’qqayish, engashish, burilish va hokazo). Mashg’ulotlar orasidagi vaqtda mashqlar bilan ko’p shug’ullanmaslik kerak. Bolalarda ham, tarbiyachida ham muomalali bo’lish, fikr almashish, navbatdagi mashg’ulotga tayyorlanish uchun bo’sh vaqt qolishi kerak.Sayr vaqtida (ham ertalabki, ham kechqurun) harakatli faoliyat bilan faol shug’ullanish maqsadga muvofiqdir. Tarbiyachi sayr vaqtida bolalarning har xil o’yinlar: harakatli, qurilish, mazmunli rollarga bo’linib o’ynaladigan o’yinlar o’ynashlarini, sport mashqlarida qatnashishlarini kuzatib turadi. Yugurish, sakrash bilan bajariladigan jadal harakatli o’yinlarni sokinroq o’yinlar bilan navbatlashtirib turish muhimdir.
Maydonda tarbiyachi rahbarligida bolalar bilan o’tkaziladigan harakatli o’yinlar ikki reja asosida amalga oshiriladi. Tarbiyachi bolalarning qiziqishi bo’yicha harakatli o’yinlar o’ynash uchun boalarga mustaqil sur’atda uncha katta bo’lmagan guruhlarga birlashishni taklif etadi, boshlovchi tanlashda ularga yordam beradi, qoidani eslatadi, boshlagan o’yinni davom ettirganlarni rag’batlantiradi, bunday o’yinlarga tabiatan vazmin, uyatchan bolalarni kiritishga harakat qiladi. Shu bilan birga har kuni sayr vaqtida tarbiyaviy ishning rejasi ostida bitta yoki bir nechta harakatli o’yinlar o’tkazadi. Katta guruhda jomoa bo’lib o’ynaladigan harakatli o’yinlarni tashkil qilish ko’p vaqt olmaydi. Bolalar bu o’yinlarni yaxshi ko’radilar. Ishoraga qarab o’yinni hammalarining yig’ilishlarini oldindan ular bilan kelishib olish mumkin.
O’yinda hamma bolalarni ishtirok ettirishga intilar ekan, tarbiyachi bolalarning ijodiy o’yinlariga hurmat bilan qarashi kerak. Agar bolalardan birontasi o’yin vaqtida o’zining ijodiy o’yini bilan band bo’lsa, uni harakatli o’yinga ishtirok etishga majbur qilmaslik kerak. U bilan biroz qiyinroq individual holda o’ynash mumkin.
O’yinga rahbarlik qilish. O’yinga tayyorgarlik va yig’ilish endilikda na tarbiyachini, na bolalarni qiynaydi. Bolalar anchagina mustaqil va uyushgan, ular o’yin uchun zarur sharoit (jihozlarni tayyorlash, maydonchani tozalash va hokazo)ni yaratishda yordamlashadilar.
O’yinda ma’suliyatli vazifalarni bolalarning o’zlari bajarishadi, O’yinda tarbiyachining ishtirok etishi shart emas. U o’yin davomida o’yinga rahbarlik qilib, o’yin qoidalarini eslatib, uning bajarilishini diqqat bilan nazorat qilib boradi, signallar berib turadi, shuningdek bolalar harakatlarini to’g’riligini kuzatib boradi.
Biroq, ba’zan o’yinda tarbiyachining ishtirok etishi shart bo’lib qoladi. U ma’suliyatli vazifani o’z zimmasiga olib, tutib oluvchi qanday tez harakat qilishi, o’yinda u yoki bu harakatni qanday qilib to’g’ri bajarishi kerakligini ko’rsatishi mumkin.
O’yinda tarbiyachining ishtirok etishi o’yinni jonlantirib yuboradi, boalalar o’yinga bajonidil kirishadilar.
Rollarga bo’linish ko’pincha tarbiyachi ishtirokida, ayniqsa teng kuchli zvenolarga bo’linish vaqtida amalga oshiriladi. Rollarga bo’linishda va boshlovchini tanlashda hazil sanoqlaridan foydalaniladi. Masalan:
Bir, ikki-o’n olti,
O’n olti deb
Kim aytdi?
Tishim bir to’shib, chiqdi,
Yoshim ettiga etdi.
Ona boshini mana shunday usulda ham tanlash mumkin. Bolalar doira bo’ylab turadilar, tarbiyachi bolalardan birining ismini aytadi, u bola oldinga bir qadam tashlab, tezda o’nlik ichidagi sonlardan birini aytadi va qaysi tomonga – o’nga, chapga sanab borishni aytib qo’shimcha qiladi. Shunga muvofiq bola doira bo’ylab kerakli raqamgacha sanab boradi. Aytilgan raqam kimga to’g’ri kelsa, o’sha bola onaboshi bo’ladi.
Katta guruhda o’yinni tushuntirish oldingi guruhlardan faqat o’yin davomida olib borilishi bilangina farq qilmaydi. Tarbiyachi o’yinni boshidan oxirigacha tushuntiradi, ayniqsa uning qoidasiga bolalar e’tiborini jalb etadi. O’yinning muvaffaqiyatli o’tishi bolalarning o’yin qoidasini qanchalik tushunganliklariga bog’liq. Tarbiyachi savollar berish, qoidani qaytarishni, mazmunini mustaqil so’zlab berishni taklif etish orqali bolalar o’yinni, o’yinning borishini va qoidasini tushunganliklari haqida qanoat hosil qiladi. Bolalarga tanish o’yinlarni takrorlashda u bolalarga o’yinning va uni asosiy qoidasini so’zlab bering deb iltimos qiladi. Tarbiyachi o’yin oxirida yakun yasaydi, bolalarni yutug’i, kamchiligini aytib, kim qoidalarni buzganini aytadi. Yakunlash katta tarbiyaviy ahamiyatga ega.