Paxtaobod pedagogika kolleji

4. Jismoniy mashqlar va harakatli o’yinlar o’tkazish uchun oddiv qurollar: tayoqchalar, aravachalar,ko’prikchalar,tahtalar, katta savatlar,qutilar va boshqalar kerak bo’ladi.Qo’llaniladigan qo’llanmalarning o’lchovi va og’irligi bolalar yoshi va kuchiga mos, shuningdek foydalanish uchun qulay bo’lishi kerak. Kiyim bolalar harakatiga xalaqit bermasligi kerak: mashg’ulotlarni yaxshisi sport formasida ‘maqul. Yozda iloji bo’lsa,bolalar yalongayoq shug’illanganlari maqul. Bunday holda mashg’ulot o’tkaziladigan maydoncha oldindan yaxshilab tayorlangan bo’lishi lozim.
Mashg’ulotlar metodikasi va ularni tashkil etish bolalarning yosh xususiyatlariga muvofiq kelishi lozim. Ilk yoshlilarning ikkinchi guruhida yil boshida jismoniy mashqlar asosan har bir bola bilan individual ravishda o'tkaziladi. Umumrivojlantiruvchi mashqlar harakatlarning asosiy turlaridagi mashqlar bilan almashtirib turitadi. Yil oxiriga kelib bolalar mashqlarni kichik guruhcha bo’lib potok yoki frontal tarzda bajaradilar. Bolalarning harakatlatlarini bir vaqtda guruh bo’lib bajarishini osonlashtiradigan buyumlardan keng foydalaniladi. Mazkur guruhda yurish va muvozanat saqlashni jivojlantirishga katta o’rin ajratiladi.Shu maqsadda mashg’ulotlarga kengligiga ko’ra 30 smdan 10 smgacha kichraytirilgan g’adir- budir o’rindiq bo’ylab yurishni murakkablashtirib borish mashqlari va boshqa mashqlar kiritiladi.
Muvozanat saqlash hissi murakkablashtirilgan yurish, shuningdek, to’siqlar (tavoqcha, kubiklar va boshqalar) dan xatlab o’tishda tarbiyalanadi. Mashg'ulot vaqtida shuningdek, emaklash, tirmashib chiqish, o’tish mashqlaridan ham foydalaniladi .
Bolalar kuchiga mos, barcha muskul guruhlarga mo’ljallangan umumrivojlantiruvchi mashqlar ham albatta ko’zda tutiladi. Bu mashqlar turli dastlabki holatlari tik turgan, o’tirgan, to’rt oyoqlab turgan holatlarda o'tkaziladi.Bolalar mashqlarni to’g’ri bajarishlari uchun tarbiyachi dastlabki holatlarni tekshiradi, agar zarur bo’lsa, harakatni bajarishga yordam beradi.
Jismoniy mashqlarni tanlash va o’tkazishda to’g’ri qad-qomat va tovon gumbazining shakillanishiga alohida ahamiyat berish lozim. Bunga qorin bilan va chalqancha yotgan holatlarda bajariladigan mashqlar, oyoq uchida g’adir-budir taxta ustida yurish va boshqalar yordam beradi.
Bolalarning erkin harakat qilishini ta’minlash uchun ularga kombinzonlar yoki ko’ylakli ishtonlar (o’g’il bolalarga ham, qiz bilalarga ham) kiydirish lozim. Poyabzal bola oyog’ining razmeri va to’laligiga mos, poshnasi 0,5 sm bo’lishi kerak.
Harakarli o’yin jismoniy tarbiyaning muhim vositasi hisoblanadi. O’yinlar 1,5 yoshgacha bo’lgan bolalar bilan asosan individual yoki kichik gurihchalar (3-4 tadan) holida o’tkaziladi. O’yinlar bolalarning mustaqil faaoliyati soatlarida tashkil etiladi. Tarbiyachi har bir bolaning kun davomida o’yinda ("Itni quvib et", "Bekinmachoq", Tepalikdan sirg’anib tush", "Ayiqcha") ishtrok etishni kuzatib biradi. 1,5 yoshdan katta bolalarni harakatli o’yinda 8-10 tadan qilib birlashtirish mumkin.
Harakatli o’yinlarni o’tka/.ish cliog’ida bolalarda kollektiv bo’lib harakat qilish malakasi, topshiriqni bajarishga intilish, jasurlik, chaqonlik tarbiyalanadi, harakatlarning asosiy turlari shakillanadi. Tarbiyachi takrorlash sonini boshqarib. o’yinlarni murakkabligiga ko’ra tanlab muayyan jismoniy og’irlikni ta’minlab boradi.
1,5 yoshdan katta bolalar o’vinlarda qator qoydalarni bajarishlari lozim. Bu yoshdagi bolalarni o’yin oldidan atayin safga tizmasdan birdaniga o’yin faoliyatiga j alb qilish lozim.
Tarbiyachi o’yinda o’zi ham ishtirok etishi, nimani qanday bajarish kerakligini ko’rsata borib, yetakchi ro’l o’ynashi kerak. Uning quvnoq aktiv holati , kayfiyati bolalarga ham o’tadi. Harakatli o’yinlar mustaqil o’tkazilib qolmay, balki jismoniy mashg’ulotlariga ham joriy etiladi.
3 yoshli bolalarni astoydil tarbiyalab ovqatlanish uyqu, sayr, quyosh va xavo suv muolajalarini gimnastika harakatli o’yinlarini to’g’ri tashkil etish lozim. Oilada “salomatlik burchagi” tashkil etib u yerga xalqa, gimnastika tayoqchasi, rezinadan yasalgan ishirma o’yinchoqlar katta va kichik kataklar qo’yish lozim. 2 - 3 yoshli bolalar har kuni uyqudan turgach nonushtagacha bo’lgan vaqtda gimnastika bilan shug’ullanishi shart. Badan tarbiya avvalo xona bo’ylab yurish yengil yugurish va yurishga o’tib gavdani turli qismlariga mo’ljallangan 2 - 4 ta taqlidiy harakterdagi mashqlar olinadi. Masalan: