Paxta va kanop uslubiy qo'llanma 2017 Yangi

 
O'zlashtirish uchun savollar:
1.
Kanop va boshqa tolali o'simliklarni ta'riflab bering? 
2.
Hosilni o'rish va dastlabki qayta ishlash qanday tashkil etiladi? 
3.
Kanop tolalari qanday baholanadi? 
4.
Kanop xom ashyosini saqlashning qanday usullarini bilasiz? 
 
 
 23-mavzu. Kanoppoyani baholash uslublari va poyani baholash (2-soat) 
 
 
 
Darsning maqsadi: 
talabalarga kanop xom-ashyosini mahsulotning miqdori 
va sifatiga qarab, hamda xom-ashyoning o’zining xossalarini aniqlash asosida sifatini 
baholashni o'rgatish. 
 
Dars uchun kerak bo’ladigan asbob-uskuna va materiallar: 
1.
DKV-60 yoki DSh-3 markali tola pishiqligini aniqlash asbobi; 
2.
1-2- klassli texnik tarozi; 
3.
Quritish shkafi; 
4.
Mikroskop; 
5.
Standartlar; 
6.
Mavzu bo’yicha tarqatma qo’llanmalar; 
7.
Kanop tolasi namunalari. 
Kanop poyani dastlabki ishlash zavodlari xom ashyoni kanop etishtiruvchi 
xo’jaliklardan 
oladi. 
Tayyorlangan 
mahsulotni 
esa 
to’qimachilik 
sanoati 
korxonalariga yuboriladi. Bunda har ikkala tomon xam standartga asoslanadi.
Har qanday xom ashyo yoki yarim fabrikatni baholashdagi kabi, tolali 
materiallarni baholashdagi asosiy maqsad uning texnologik qiymatligini aniqlash, 
ya’ni zamonaviy ilg’or texnikadan foydanilganda o’sha tolali materialdan qancha, 
qanday sifatli mahsulot olish mumkinligini aniqlashdir. Shu bilan birga xom ashyoni 
(yarim fabrikatni) baholash ishlab chiqarishda xom ashyodan qanchalik to’g’ri 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

foydalanilayotganini aniqlashga ham yordam bermog’i kerak. Bu ish korxonalarning 
ishini rejalashtirishni va ishlab chiqarish jarayonlarini texnikaviy nazorat qilishni, eng 
qulay, ratsional texnologik rejim tanlashni osonlashtiradi.
Xom ashyoning yoki yarim fabrikatning texnologik qiymatligini ikki yo’l bilan 
baholash mumkin: birinchidan, bevosita xom ashyodan olinadigan mahsulotning 
miqdori va sifatiga qarab, ikkinchidan xom ashyoning o’zining xossalarini aniqlash 
asosida. Bunda olinadigan mahsulotning miqdori va sifati o’rtasidagi bog’lanish 
ma’lum bo’lishi kerak. Xom ashyodan tayyorlangan mahsulotga qarab baholash 
texnologik baholash 
deb ataladi. Baholanadigan mahsulotning kompleks sifatiga 
qarab 
instrumental 
yoki 
organoleptik 
usulga bo’linadi. Har ikkala holda ham material 
undan maxsus ajratib olingan o’rtacha namunaga qarab baholanadi. Namuna 
baholanadigan partiyaning barcha xossalarini to’liq va aniq xarakterlash lozim. 
Texnologik usulda baholash tipovoy texnologik jarayonini ma’lum darajada 
aniq bjarishni taqozo qiladi. Agar bu jarayon korxonadagi asbob-uskunalarda 
bajarilsa, unda baholash operasiyasining butun kompleksi 
kontrol uchun ishlash
deb 
ataladi. Texnologik usulda baholash shubhasiz, eng aniq baholashdir. Ammo bu usul 
ancha murakkabdir. 
Shuni ham aytish kerakki, bu usulda baholash korxonaning texnologik asbob-
uskunalarining bir maromda ishlashini ko’pincha buzadi. Ammo xom ashyoni 
baholash maxsus laboratoriya asboblari yordamida o’tkazilsa, ko’rsatilgan bu 
kamchiliklarni yo’qotish mumkin.