Paxta va kanop uslubiy qo'llanma 2017 Yangi

O'lchash usullari. 
Pishib yetilganlikni aniqlashning mikroximik usuli tolani 18 % li natriyli 
ishqorda va bo'yagichda ishlov berilgandan so'ng uning geometrik shakli va rangi 
pishib yetilganligiga bog'liqligiga asoslangan . 
Qutblangan yorug'lik nuri vositasida pishib yetilganligini aniqlash usuli
tolaning kesishgan polyaroidlar xosil qilingan qutblar yorug'lik ta'siri ostida 
ko'ringanda uning interferension bo'yalganini uzgarishi tola qalinligi va uning ichki 
strukturasi bilan bog'liqligiga asoslangan. 
O'lchashni bajarishga tayyorgarlik. 
Tanlab olingan birlashtirilgan namuna laboratoriya stoli ustiga tekis qatlamda 
yoyilib yaxshilab aralashtiriladi. Qatlamning avval bir tomonining, so'ng ikkinchi 
tomonining 10 joyidan pinset yordamida momiq bo'lakchalari tanlab olinadi va 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

birlashtiriladi. Xar bir usulda o'lchash uchun massasi 1 gr dan kam bo'lmagan
namuna tanlab olinadi. 
Natriy gidrooksidining 18 % li eritmasini tayyorlash uchun 230-235 gr kaustik 
sodani xajmi 350-400 sm
3 
(ml) bo'lgan oddiy sovuq suvda eritib olinadi, so'ngra 1 
dm
3
(l) xajmgacha suv quyiladi.
Tayyorlangan eritmani paxta berkitilgan idishda salqin joyda saqlanadi. 
Buyatgichni xajmi 100 sm
3 
(ml) bo'lgan qaynab turgan suvda eritish yo'li bilan 
olinadi. 
O'lchashni bajarish. 
Pishib yetilganlikni aniqlashning mikroximik usuli. 
Sinash uchun tanlab olingan namuna spirtda xo'llanadi (denaturat spirti ko'llansa 
xam bo'ladi). Ortiqcha spirtni siqib tashlab, namunani ichiga 50 sm
3
(ml) xajmda 
natriy gidrooksidining 18 % li eritmasi quyilgan kolbaga solinadi. So'ngra namuna
kolbadan voronka shaklidagi to'r elakka ko'chirilib suv bilan yaxshilab yuvib 
ishqordan tozalanadi. Yuvilganlik sifati fenolftalein bilan tekshiriladi. Shundan so'ng 
namuna siqib tashlanadi, uni xajmi 100 sm
3
(ml) bo'lgan qaynab turgan qizil Kongo 
yoki to'g'ri to'q qizil SM bo'yatgichning 1 % li eritmasiga solib 10 minut davomida 
qaynatiladi. 
Bo'yalgan momiq namunasining toza to'r elakda suv bilan yuviladi va 5 qismga 
bo'linadi. 
Xar bir qismidan pinset yordamida bir siqimdan momiq tolasi tanlab olinadi va 
250-300 dona tolani tashkil qilgan shtapelchalar tayyorlanadi. Shtapelchadagi
tolalarni 
№
1 sonli qisqich bilan qora barxit bilan qoplangan taxtacha ustiga gliserin 
surtilgan 4 ta shisha oynachalarga yotqizib taxlanadi. Kalta tolali shtapelchalar 
ignalar yordamida shisha oynachalarga yotkizib taxlanadi. Shisha oynachalarga 
parallel yotkizib taxlangan tolalar usti qoplama shisha predmet oynachalar bilan 
yopiladi va qisqichlar bilan maxkamlanadi. 
Tayyorlangan juft predmet oynachalari mikroskop stolchasiga o'rnatiladi va 
mikroskop ostida 120-150 marta kattalashtirilgan xolda ko'rib chiqiladi. Bunda xar 
bir tola tashqi ko'rinishi bo'yicha ikki guruxga tav'siflanadi 26-jadvalga muvofiq 
pishib yetilgan va pishib yetilmagan guruxlariga, xamda xar bir predmet 
oynachasidagi tolalar soni aniqlanadi. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

26- jadval