|
25-Mavzu: Paxta tozalash zavodlari turlari, ishlab chiqarish quvvati
Paxta tozalash zavodlarining asosiy vazifasi har уili qabul qilingan chigitli paxtadan uning tabiiy xususiyatlarini saqlagan holda yuqori sifatli tola, momiq уа chigit ishlab chiqarishdan iborat .
Bundan tashqari, ishlab chiqarish chiqindilarini qayta tozalab, ular tarkibidagi uzun tolalami ajratib olish hamda urug'lik chigitlami tayyorlashda kasalliklarga qarshi dorilash bilan ham shug'ullaniladi. Paxta tozalash zavodlarining asosiy texnologik uskunasi ikki xil: arrali jin va g'o'lali jin bo'lib, arrali jinlar o'matilgan zavodlarda o'rta tolali chigitli paxta, g'o'lali jinlar o'matilgan zavodlarda esa uzun tolali chigitli paxta ishlab chiqarishga beriladi.
Hozirgi vaqtda respublikamizoa 2-=-4 arrali jinlar o'rnatilgan bir qatorli va ikki qatorli (4-:-8 jinlar) zavodlar bor. G'o'lali jinlar ham qatorlar tarzida joylashtirib, har qatorda 8-=-12 dona uskunadan bo'ladi.
Arrali jinlar va linterlar o'matilgan paxta tozalash zavodi bosh ishlab chiqarish binosidagi jinlar hamda linterlar qatori 6-rasmda keltirilgan.
7 -rasmda g'o'lali jinlar o'matilgan paxta tozalash zavodining bosh isblab chiqarish binosidagi jinlar qatori (batareyasi) ko'rsatilgan.
Paxta tozalash zavodining ma'lum bir vaqt ichida ishlab chiqargan asosiy mahsuloti - tolaning еng ko'p miqdori zavodning ishlab chiqarish quvvatini belgilaydi.
Paxta tozalash zavodlarida o'matilgan jinlar soni har xil bo'lgani uchun ulaming ishlab chiqarish quvvati ham turli xil bo'ladi. Paxta
tozalash zavodining yillik tola ishlab chiqarish quvvatini (Qt) (4) formula bilan aniqlanadigan bo'lsa, ishlab chiqarishga kerak.1i xomashyo miqdorini (Q ) (5) formula yordamida hisobIanadi.
8-rasmda Pzamonaviy o'rtacha quvvatli paxta tozalash zavodining I umumiy texnologik jarayoni sxemasi keltirilgan.
Umumiy texnologik jarayon quyidagicha oIib boriladi:
daladan yoki paxta tayyorlov maskanlaridan avtotransportlarda
o1ib kelingan paxta o'zining sifatiga bog'Iiq qabul qilish bo'limida
tarozida tortiladi, sifatini aniqlash uchun texnologik laboratoriyaga паmипа olinadi, keyin quritish-tozalash sexiga (3) yoki saqlash (4)ga yo'naltiriladi. Ifloslik.1ardan to'liq tozalangandan keyin (5), chigitli paxta ishlab chiqarish uchun bosh binoga o'tadi. Unda chigitli paxta
jinlashga (6) beriladi, ajratilgan tola tozalash uskunasida (7) tozalaniladi Уа toylash uchun zichlash sexiga (11) beriladi. Chigit bo'lsa, linterlashdan (8) keyin ajralgan momiq tozalash (9) Уа toylash uchun zicblash sexiga (11) keltiriladi.
Jinlash уа linterlashda hosil bo'lgan tola chiqindilari regeneratsiya hamda tozalash (lQ)dan o'tgandan keyin toylash uchun zicblash sexiga (11) beriladi . Toylangan tayyor mahsulotlar (12) уа urug'lik, texnik chigitlar (13) hisob-kitobdan, nazoratdan to'liq o'tkazilgandan keyin saqlash уа sotish uchun (14) omborlarga, xaridorlarga jo'natiladi.
IshlаЬ сhiqаrilаdigап mahsulotlar sifatiga
qo 'yiladigan talabIar
Апаli Уа g'o'lali jinli paxta tozalash zayodlari chigitli paxtani ishlab chiqarish daYrida: tola, momiq, tozalangan tola chiqindilari, urug'lik Уа texnikaYiy chigit mahsulotlarini oladi.
Bulaming ichida tola asosiy mahsulot, boshqalari qo'shimcha mahsulot hisobIanadi .
sifati, tipi qancha yaxshi bo'lsa, undan shuncha pishiq, chidamli mahsulotlar olish mumkin.
O'z DSt 604:2001 davlat standartiga muvofiq paxta tolasining asosiy sifat ko' rsatkichlarining nomlanishi quyidagicha bo'ladi:
navi;
sinfi;
mikroneyr ko'rsatkichi (microneire);
yuqori o' rtacha uzunlik (upper helf mean length) тт, уою
dyuymda;
shtapel uzunligi (staple) 1/32 dyuymdan;
nur qaytarish koeffitsiyenti (Rd),%;
sarg'ishlik darajasi (tb);
sоlishtiпnа uzulish kuchi (strepgth), rc/teks;
tresh kod (tresh code) yoki if10s aralashmalar maydoni
(агеа), %;
|
|
|
• if10s aralashmalar soni (tresh count);
|
|
|
• uzilishdagi uzayishi (elongation), %;
|
|
|
• uzunlik bo'yicha bir xillik iпdеksi -(uпifопnitу index), %.
|
|
|
• kalta tolalar indeksi (shart fiber index), %;
|
•
|
|
• shtapel massa uzunlik, mteks;
|
|
Paxta tolasi o'zining fizik-texnik ko'rsatkichlari уа shtapel massaviy uzunligi kuchiga О-Уа 2- nav) ko'ra 9 tз: lа, lЬ, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 tiplarga bo'linadi.
Paxta tolasining tipi еng уоmор ko'rsatkich bo'yicha aniqlanadi:
1а, 1Ь, 1, 2 уа 3-tipidagi paxta tolalari uzun (ingichka) tolali; 4,
5, 6 уа 7-tipdagilariga esa o'rtacha tolali paxta navlari k.iradi.
Har bir tipdagi paxta tolasi rangi, tashqi ko'rinishi уа dog'lariga qarab 5 ta navga bo'linadi: 1, 11, 111, IV, У.
Paxta tolasining navi rangi уа mikroneyr ko'rsatkichining asosiy diapazon ko'rsatkichlari bo'yicha aniqlanadi. Paxta tolasining nuqsonlari уа if10s aralashmalarining miqdoriga ko'ra o'zining har bir naviga qarab уа tashqi ko'rinishi namunalariga muvofiq quyidagi sinf1arga bo'linadi: oliy, yaxshi, о'rtз, oddiy, if10s (lO-rзsт).
Paxta toza1ash zayod1arida ish1ab chiqari1adigan paxta momig'i kimyo sanoati uchun xomashyo Ьо'liЬ hisoblanadi . Maxsus kimyoYiy isblash asosida momig'dan sellu10za tayyor1anadi. Paxta sellulozasidan esa yuqori sifatli to1a Уа p1astmassa olinadi.
Plastik massadan kinoplyonka, e1ektromotor1ar uchun izo1atsion materiallar, mustahkam p1astik materiallari, uskunasoz1ik Уа qurilishda keng miqyosda ishlatiladigan lak Уа lino1eum tayyor-lanadi.
O'z DSt 645:95 daYlat standartiga muyofiq paxta momig'i shtapel uzunligi bo'yicha 2 tipga bo'linadi.
Tip А-778 mm Уа undan uzun;
Tip В-677 mт Уа undan qisqa.
Tashqi ko'rinishi, rangi Уа pishib yetilganligi bo'yicha paxta momig'i 1 Уа 11 naylarga ajratiladi. Har qaysi tip Уа naYdagi paxta momig'i iflos aralashmalari Уа butun chigitlaming massayiy ulushi bo'yicha 3 ta sinflarga bo'linadi: оliу, o'rta, iflos.
Paxta chigiti avvalo respublikadagi moy-yog' zayod1ari uchun eng asosiy xomashyo hisoblanadi. Bir tonna texnik chigitdan 170-200 kg yog' olish mumkin. Ishlatish me'yori bo'yicha paxta yog'i dunyoda soya, kungaboqar va araxis yog'laridan keyin to'rtinchi o'rinni egallaydi. Paxta yog'ining ayrim qismini texnikaviy maqsadda ishlatiladi, ya'ni atir va xo'jalik sovunlar, тоу va xalq xo'jaligiga kerakli boshqa maxsus тоу olish исЬип ishlati1adi.
Urug'lik chigitlar har yilgi hosildorlik исЬип qisbloq xo'ja1ikJariga ekish исЬип tayyorlab beriladi.
O'z DSt 596-93 davlat standartiga muvofiq texnik cnigit tarkibidagi nuqsonli chigit miqdoriga qarab 4 ta sanoat naviga bo'linadi: 1, 11, 111, IV. Chigit tukdorlikning massaviy ulushi 1, 11, o'rta tola1i seleksion navlari 5710,5%, uzun tolali seleksion navlar 277,5 % bo'lsa, 111, IV o'rta tolali seleksion navlari 7713%, uzun tolali seleksion navlari 479 % dan ortmasligi kerak.
Paxta tozalash zavodlarida olinadigan tolali chiqindilar karton, ruberoyid olishda xomashyo hisobida ishlatilsa, matras, ko'rpachalar, yumshoq mebellar tayyorlashda ulaming ichiga qo'shib ishlatiladi. Tolali chiqindilami paxta zavodlarida qayta ishlash natijasida ajratib olingan tolalar to'qimachilik sanoatida va tibbiy paxta tayyorlashda foydalaniladi.
Paxta tozalash zavodi chiqindiIari texnik sharoitlar TSh 30-01'-
2002 va TSh 30-02-2002 ga muvofiq ikki xilga bo'linadi: •
kal ta momiq aralashgan chiq indilar (TSh 30-01-2002);
ulyuk aralashgan chiqindilar (TSh 30-02-2002).
Bularning tarkibida: tola, momiq, mag'iz ulyuk va if10s aralashmalari ЬО' ladi.
Tolali qismining massaviy nisbati 10730% me'yorida bo'lishi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
