Paxta tolasini ajratish, bu jinlarda tolani chigitdan ajratish jarayoni

 
2. Arrali jinlash 
Arrali jinga birinchi patent Amerika Qo’shma SHtatlarida o’qituvchi Eli Uitneyga 
berilgan edi. Uning ixtiro etgan mashinasi mixsimon tishlar qoqilgan yog’och 
barabandan iborat bo’lib, bu tishlar ro’paradagi taxtaning taroqsimon qismidan 
o’tkazilgan. U ishlayotgan vaqtda chigitli paxtaning tolalari shu taroq orqali tortib 
o’tkazilar, chigitlar esa o’tmay qolib jinlash protsessi sodir bo’lar edi. CHigitdan 
ajratilgan tolalarni arra tishlaridan parrakli baraban ajratib olib, mashinadan tashqariga 
chiqarardi. 
Arra tishlari bilan tolalarni ilib olib, ularni chigitdan kolosnik panjalar orqali 
ajratish usuli hozirgacha saqlanib kelmoqda. 
CHigitli paxtani jinlashdan oldin iflosliklardan tozalaydigan mashinalar 
chegaralangan bo’lganligi uchun 1879 yilda “Eklips” markali ikki kamerali arrali jinga 
patent berilgan bo’lib, bu jinning ishlash asoslari AQSH da chiqariladigan jinlarda shu 
vaqtgacha saqlanib kelmoqda. 
Ikki kamerali jinlarda chigitli paxtani iflosliklardan tozalash uchun mo’ljallangan 
birinchi kamera S.N. Nusratov ma’lumotlariga ko’ra, arrali jin ish unumini oshirishga 
to’sqinlik qiladi. SHuning uchun 1940 yildan boshlab sobiq ittifoqda bir kamerali arrali 
jin chiqarila boshlandi. 
O’rta tolali paxtadan tola ajratishda 
arrali jinlar
ishlatiladi. CHunki bu xil chigitli 
paxtalarning tolasi chigitiga mustahkamroq birikkan bo’lib, mashina yuqori ish unumi 
bilan ishlaganda ham uning tabiiy sifatlari o’zgarmaydi.
Ingichka tolali paxtalarning tolasi nozik va chigitga bo’shroq birikkanligi uchun 
uning sifatini pasaytirmaslik maqsadida bu xil paxtalar 
valikli jinlarda
ishlanadi. 

---

Arrali jinning asosiy ish organi arrali tsilindr bo’lib, u 80-120 ta arra disklardan 
tashkil topadi. Aylanib turadigan tsilindr arralariga chigitli paxta bir necha marta urilib 
chigitdan tola ajraladi.
CHigitli paxtani jinlashda quyidagi texnologik talablar qo’yiladi: chigitlardan 
yaroqli tolalarning hammasini ajratish, jin ishchi organlarining tola va chigitga ta’siri 
natijasida turli nuqsonlar paydo bo’lmasligi, chigitli paxtaning jindan chiqqan tola va 
chigit bilan aralashib ketmasligi, o’lik va iflos aralashmalardan tozalash samaradorligi 
yuqori bo’lishga erishish lozim. Jinlash jarayonida tolada bir qator nuqsonlar (chigit 
po’chogi yopishgan tolalar, uzilgan va shikastlangan tolalar, tugunchalar, buralib qolgan 
tolalar, gajaklar, puch chigitlar)paydo bo’lishi mumkin. Bu esa tolaning texnologik 
ko’rsatkichlariga salbiy ta’sir ko’rsatadi. 
MDH territoriyasida ekiladigan paxtaning asosiy qismi o’rta tolali bo’lganligidan 
asosan arrali jinli paxta zavodlari keng tarqalgan. Bunday zavodlarda hozirgi vaqtda 
havo oqimi bilan ishlaydigan XDD va 2XDDM markali arrali jinlar ishlatiladi. Arrali 
jinlar ularga chigitli paxtani tozalash, titib bir tekisda berib turuvchi