71
Fermer xo`jaligidagi yaxshi xabar fermer uchun yomon xabar bo`la oladimi?
Tasavvur qiling siz bug`doy yetishtiradigan fermersiz. Sizning barcha
daromadingiz bug`doyni sotishdan kelishi sababli, siz yeringizni iloji boricha
unumdorligini oshirishga ko`proq harakat qilasiz. Ob-havo va turoq holatini
kuzatasiz, daladagi zararkunanda va kasalliklarni yo`qotasiz va ilg`or
texnologiyalardan foydalanasiz. Siz bilasiz qancha ko`p bug`doy yetishtirsangiz,
shuncha ko`p hosil olasiz va sizning daromadingiz ko`proq bo`ladi hamda turmush
tarzingiz yaxshilanadi.
Bir kuni, Kanzas davlat universiteti olimlari muhim kashfiyot qilishganligini
e’lon qilishdi. Universitetning agronomlik bo`limi tadqiqotchilari fermerlar har bir
akrdan(0.4 gektar) oladigan bug`doydan 20 % ko`p hosil beradigan yangi bug`doy
navini kashf qilishdi. Bu xabarga qanday munosabat bildirasiz?Bu kashfiyot siz
uchun yaxshimi yoki yomon?
Bu savollarga 3 ta qadamda javob beramiz. Birinchi, biz talab yoki taklif
egri chizig`i siljigan yoki siljimaganligini tekshiramiz.Ikkinchi, biz egri chiziq
qaysi tomonga siljiganini hisoblaymiz.Uchinchi, biz bozor muvozanati qanday
o`zgarganligini ko`rish uchun talab-taklif chizmasidan foydalanamiz.
Bu holatda kashfiyot taklif egri chizig`iga ta’sir qiladi. Chunki yangi nav
hosildorlikni oshiradi va endi fermerlar istalgan berilgan narxda ko`proq bug`doy
yetishtirishni xohlashadi. Boshqacha qilib aytganda taklif egri chizig`i o`ng
tomonga suriladi. Talab egri chizig`io`zgarmaydi, chunki iste’molchilarning
berilgan narxda bug`doy mahsulotlarini sotib olishga bo`lgan istaklariga yangi
navning ta’siri yo`q. 7-chizmada bunday o`zgarish tasvirlangan. Taklif S
1
dan S
2
ga
siljiganda,sotilgan bug`doy soni 100 dan 110 ga ko`tarilgan, narx esa 3$ dan 2$ ga
tushgan.
72
Kashfiyot fermerga ijobiy ta’sir qildimi? Birinchi navbatda, fermerning
umumiy daromadiga nima bo`lganligini hisoblaymiz. Fermerning umumiy
daromadi PxQ, narxni bug`doy soniga ko`paytiramiz. Kashfiyot fermerga 2 yo`l
bilan ta’sir qild. Yangi nav fermerga ko`p bug`doy yetishtirishni ta’minlaydi(Q-
soni oshadi), lekin endi har bir boshoq past narxda sotiladi(P-narx tushadi).
Umumiy daromad oshadimi yoki oshmaydimi bu talabning elastikligiga
bog`liq. Amaliyotda, bug`doy kabi asosiy oziq-ovqatlarga bo`lgan talab elastik
emas, chunki bular nisbatan arzon va o`rnini bosadiganlari juda kam. 7-chizmadagi
kabi talab elastikbo`lmaganida, narxlarning tushishi daromadning kamayishiga olib
keladi. Chizmadan ko`rinib turibdiki daromad 300 dan 220 ga tushgan. Shunday
qilib, yangi navning kashf qilinishi fermerlarning daromadi kamayishiga olib
keladi.
Agar fermerlarga bu kashfiyot yomon ta’sir qilsa, kimdir qiziqishi mumkin
nega ular buni qabul qilishadi.Javob raqobatbardosh bozor qanday ishlashiga borib
taqaladi. Chunki har bir fermer bug`doy bozorining kichik bo`lagi, u bug`doyni
berilgan narxda oladi. Istalgan berilgan narx uchun, yangi navdan foydalanish va
ko`proq bug`doy sotish yaxshiroq. Lekin buni hamma fermerlar qilsa, bug`doy
taklif oshadi, narxi esa tushadi va fermerlarga aks ta’sir qiladi.
Garchi bu misol gipoyezadek ko`rinse ham, o`tgan asr mobaynida Qo`shma
Shtatlar iqtisodiyotidagi asosiy o`zgarishlarni tushunishga bu misol yordam beradi.
200 yil oldin ko`plab Amerikaliklar fermalarda yashashgan. Ferma metodlari
Do'stlaringiz bilan baham: