I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

 

20-rasm. Daromadlarni qayta taqsimlanishi natijasida  

Lorents egri chizig`ining siljishi. 

Daromadlarni  qayta  taqsimlash  siyosati  istiqbolda  o`zini  samarasini  beradi. 

Nima uchun deganda, kam ta’minlangan aholi o`qish, bilim olish imkoniyatiga ega 

bo`ladi va ular kelajakda jamiyat taraqqiyotiga o`z hissalarini qo`shadilar. 

3.Asosiy va aylanma kapital mablag`lar. 

Kapital  -  bu  uzoq  muddatli  oraliqda  ishlatiladigan  ishlab  chiqarish  resursi 

bo`lib, uning yordamida uzoq vaqt davomida mahsulot ishlab chiqariladi. 

Kapitalning  ikki  xil  turi  mavjud:  asosiy  kapital  (uzoq  muddatda 

foydalaniladigan  uskuna,  texnologik  liniya,  bino,  qurilma);  aylanma  kapital  (har 

bir ishlab chiqarish tsiklida o`z qiymatini tayyor mahsulot qiymatiga o`tkazadigan 

ishlab chiqarish resurslari, xom ashyo, materiallar, yarim fabrikatlar va hokazolar). 

Asosiy  kapitaldan  uzoq  muddatda  foydalaniladi  va  u  o`z  qayta  takror  ishlab 

chiqaradi,  ya’ni  u  ishlatilishi  davomida  o`z  qiymatini  ma’lum  qismini  mahsulot 

qiymatiga o`tkazadi.

29

 

Kapitaldan  foydalanish  davomida  u  ham  ma’naviy,  ham  jismoniy  eskiradi. 

Jismoniy eskirish - bu kapitalning vaqt o`tishi bilan ishga yaroqsiz bo`lishi bo`lsa, 

                                                           

29

 B. Salimov va boshqalar. Mikroiqtisodiyot. O`quv-uslubiy majmua. TDIU 

 

Davlat 

tomonidan 

yordam  berilmaganda, 

soliqlar 

to`lanmagan 

davrda 

Lorents 

egri 

chizig`i 

F 

100 

80 

60 

40 

D 

D' 

20 

C 

C' 

B 

B' 

A 

A' 

E 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

Moddiy yordam berilgandan keyingi, soliq 

to`lovlari to`langandan keyingi Lorents egri 

chizig`i 

Dar

o

m

ad

 f

o

izi

 

Aholi foizi 

---

 

354 

ma’naviy eskirish uning unumdorligining kamayishi, ya’ni yangi ishlab chiqarilgan 

zamonaviy uskunalarga qaraganda unumdorligining pastligi, yoki umuman barcha 

ko`rsatkichlari bo`yicha (mahsulot sifati, foydalanishga qulayligi) yangi uskunadan 

orqada qolganligidir. 

Asosiy  kapital  egasi  kapital  qiymatini  undan  foydalanish  vaqti  davomida 

qayta  tiOrtiqi. Masalan, uskuna 1000000 so`m  bo`lib,  undan  foydalanish  muddati 

10 yil bo`lsa, uning qiymati 10 yil davomida teng qiymatlarda mahsulot qiymatiga 

o`tkaziladi  deb  qaraydigan  bo`lsak,  har  yilgi  daromaddan  100000  so`mdan 

amortizatsiyaga ajratish kerak bo`ladi. 

Aylanma  kapital  bir  yil  davomida  o`zining  butun  qiymatini  mahsulot 

qiymatiga o`tkazib qayta tiklanadi. 

Kapitalning  qiymati  undan  foydalanib,  kelajakda  qancha  daromad  olishga 

bog`liqdir.  Kelajakda  ko`proq  daromad  olish  ishtiyoqi  ko`pchilikni  bugungi 

iste’molining  bir  qismidan  voz  kechib,  uni  jamg`arishga  undaydi.  Jamg`arilgan 

mablag` pul ko`rinishidagi kapital sifatida biror-bir tadbirkorga ma’lum muddatga 

qo`shimcha qiymat orqali qaytarilishi sharti bilan berilishi mumkin. Ushbu olingan 

qo`shimcha qiymatga kapitalga olingan foiz deyiladi.