I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Ishlab 

chiqarishni 

samarali darajasi 

RASM 

---

 

252 

tenglik  me`yorlarini  ta’minlashdan  iboratdir.  Ana  shunday  monopolistlarning 

jamiyatdagi  ijtimoiy  iqtisodiy  rolini  amalga  oshirishi  uchun  yirik  miqdordagi 

moliyaviy resurslarga extiyoj sezadi va bunday moliyaviy resurslarni shakllantirish 

va ulardan samarali foydalanish jarayonga ular ishlab chiqarish hajmi va narxlarni 

oshirish  orqali  erishadilar.

 

Monopoliya  oqibatida  ijtimoiy  tengsizlik  vujudga 

kelishi  mumkin.  Buning  uchun  ularga  strategik  reja  kerak  bo`ladi.  Strategik  reja 

ijtimoiy-iqtisodiy  maqsadni amalga oshirishning bayonnomasi bo`lib, u uzoq yoki 

qisqa  muddatli  maqsadlarni  ifodalaydi.  Strategik  rejalarni  tuzish  jarayonida 

ijtimoiy  chora-tadbirlar,  aholi  iste’moli  va  turli  xildagi  yuridik  hamda  jismoniy 

shaxslarning manfaatlarini nazarda tutish muhim hisoblanadi. Har qanday hollarda 

ham monopol foyda oladi, hukumat esa faqat soliqli daromadlar bilan cheklanadi. 

 

Monopolist chekli xarajatni mahsulotni yuqori narxda qilib emas, balki uning 

narxini  pastroq  barcha  iste'molchilar  sotib  oladigan  qilib  belgilashi  o`rinli. 

Shunday  qilib,  monopolist  tomonidan  ishlab  chiqarilgan  va  sotilgan  mahsulot 

miqdori  ijtimoiy  samarali  darajadan  past  bo`lmasligi  kerak.  Ijtimoiy  nafsizlik 

quydagiga  teng  bo`ladi:  monopol  ishlab  chiqaruvchi  xarajatlarini  ya`ni  chekli 

xarajat egri chizig`i va talab egri chizig`i o'rtasidagi uchburchak sohasida namoyon 

bo`ladi. 

Monopolist  firma  o`z  bozorini  kuchaytirish  tufayli  yuqori  daromad  topishga 

harakat  qiladi.  Monopoliya  kompaniyalarini  iqtisodiy  tahliliga  ko`ra,  firmaning 

Nafsizlik 

koeffitsiyenti 

Cnekli xarajat 

Talab 

Narx 

Monopol 

narx 

Chekli 

daromad 

Monopol 

ishlab 

chiqarish 

Ishlab 

chiqarish 

salmog`i 

Ishlab chiqarish hajmi