I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Ishchi kuchi 

taklifi 

Ishchi kuchi 

taklifi 

1.Ish haqi oshsa 

 

… ish vaqti ortadi 

2. … dam olish vaqti ortadi 

 

… ish vaqti qisqaradi 

Ish 

haqining 

ortishi

 

---

 

138 

Keys stadi. 

Mehnat taklifiga daromad ta’siri: 

tarixiy yo`nalishlar, lotereya 

g'oliblari vakarnegi taxmini

 

 

Orqaga  yo`nalgan  mehnat  taklifi  egri  chizig`i  g'oyasi  dastlab  oddiy  nazariy 

qiziquvchanlik  kabi  tuyulishi  mumkin,  lekin  aslida,  unday  emas.  Dalillar  mehnat 

taklifi  egri  chizig`i  uzoq  vaqt  davomida  orqaga  yo`nalishiniko`rsatadi.  Yuzyil 

avval, ko`p odamlar bir haftaolti kun ishlashgan. Bugungi kunda, haftabesh kunlik 

ish  norma.  Shu  bilan  birga  ish  haftasi  uzunligi  kamayib,tipik  ishchi  ish  haqi 

(Inflyatsiya o`zgarishi bilan) ortib bormoqda. 

Bu yerda iqtisodchilar bu tarixiy voqeani qanday tushunti-rishadi: Vaqt o`tishi 

bilan  texnologiya  ishchilar  samaradorligini  va,  shunday  qilib,  mehnatgatalabni 

oshirdi. Mehnatgatalab ortishi muvozanat ish haqini ko`tardi. Ish haqi ko`tarilishi, 

mehnat  uchun  mukofot  bo`ladi.  Biroq,  juda  ko`p  mehnatni  rag'batlantirishga 

javoban,  ishchilar  ko`proq  hordiqni  tanlashadi.  Boshqa  so`zlar  bilan  aytganda, 

yuqori ish haqining daromad ta'siri almashtirish ta'siridan baland bo`ladi. 

Mehnat  taklifiga  daromad  ta'siri  kuchli  ekanligini  yana  boshqa  dalillari  juda 

ko`p,  masalan:  lotereyalar  g'oliblari.  Lotereyada  yirik  mukofotlar  sovrindorlari, 

daromadlarini  o`zgarishi  natijada  ularning  byudjet  sig`imini  tashqariga  siljitadi. 

G'oliblarining  ish  haqi  o`zgarmagani  sababli  ularning  byudjet  sig`imi  o`zgarmay 

qoladi. Shuning uchun almashtirish ta'siri yo`q. Lotereya g'oliblarini xatti-harakati 

o`rganilib, biz mehnat taklifiga daromad ta'sirini izolyatsiyalashimiz mumkin. 

Lotereya 

g'oliblarini 

o`rganish 

natijalari 

ajoyib 

bo`ladi. 

O`sha 

g'oliblardankim50000  $  dan  ortiq  yutsa,  deyarli  25  foizi  bir  yil  ichida  ishlashni 

kamaytiradi va boshqa9 foizi mehnat soati sonini kamaytiradi. Yana $ 1 milliondan 

ortiq yutuq g'oliblarining deyarli 40 foizi ishlashni to`xtatadi. Bunday katta yutuq 

mehnat taklifiga daromad ta'siri sezilarli bo`ladi. 

Huddi  shunday  natijalar  1993  yilda  Quarterly  Journal  ofEconomicsjurnalida 

chop  etilganvasiyat  olish  qanday  qilib  shaxsning  mehnat  taklifiga  ta'sir  qilishini 

o`rganishda  topilgan.  Tadqiqot  bir  kishi$  150,000  danortiq  meros  olsa,$  25,000 

dan 

kammeros 

olgan 

shaxsdan 

ko`ra 

to`rt 

marta 

ko`p 

ishlashni 

to`xtatadideganehtimoli topildi. Ushbu topilma 19-asr sanoatchisi Endryu Karnegi 

---

 

139 

hayron  qoldirmadi.  Karnegi  "Odatda  o`g'liga  ulkan  boylik  qoldirgan  ota-

onao`g'lining iqtidori va kuchini o`ldiradi, va uni foydasiz va kam munosib hayot 

kechirishga olib keladi." deb ogohlantirgan. 

 Bu  Karnegi  mehnat  taklifigadaromad  ta'sirini  sezilarliligini  vauning  otalik 

nuqtai  nazardan  qayg'ulidir.Karnegi  hayoti  davomida  va  vafotidan  keyino`zinig 

ulkan boyligidan ko`p sadaqa berdi. ●