I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Ish haqi ishchi kuchi taklifiga qanday ta'sir qiladi? 

Hozircha, iste'molchi tanlovi nazariyasini biz bir kishi daromadiniikki tovarlar 

o`rtasida  qanday  ajratishini  tahlil  qilish  uchun  foydalandik.  Biz  shu  nazariyani 

inson  qanday  qilib  vaqtni  taqsimlashini  tahlil  qilishda  foydalanishimiz  mumkin. 

Odamlar  vaqtlariningayriminidam  olishgava  ba'zisiniishlashgasarf  qiladi,  chunki 

ular iste'mol mollarini sotib olishlari kerak. Vaqt-taqsimotining mohiyatidam olish 

va iste'mol o`rtasidagi tanlovmuammosidadir. 

  Salli  erkin  dasturiy  ta'minot  dizayneriduch  kelgan  qarorni  ko`rib  chiqaylik. 

Sally  haftasiga  100  soat  uyg'oq.  U  bo`sh  vaqtini  velosiped  uchish,  televizor 

---

 

135 

tomosha  qilish,  va  iqtisodiyotni  o`rganishgasarflaydi.  U  qolgan  vaqtinikompyuter 

dasturi  ishlab  chiqishgasarflaydi.  U  dasturiy  ta'minot  rivojlantirishninghar  soatiga 

u $ 50 oladi va uni iste'mol mollari — oziq-ovqat, kiyim-kechak vamusiqa yuklab 

olishga  sarflaydi.  Uning  ish  haqi  ($  50)  Sally  duch  keladigan  hordiq  va  iste’mol 

o`rtasidagi  tanlovda  aks  etadi.  Dam  olgan  vaqtida  u  yutqazadi,  ishlashning 

qo`shimcha har soatida u iste'molning $ 50ni oladi. 

  13-rasm  Salli  byudjet  sig`imini  ko`rsatadi.  Agar  u  barcha  100  soatni  dam 

olishga sarflasa,u iste'molga ega emas. U barcha 100 soatiniishgasarflasa, u $ 5000 

haftalik iste'molga ega,lekin hordiq chiqarishi uchun vaqti yo`q. U haftasiganormal 

40-soat ishlasa, u 60 soat bo`sh vaqtva $ 2,000 haftalik iste'mol ega bo`ladi. 

  13-rasm Sallining iste'mol va hordiq afzalliklarini tasvirlovchi befarqlik egri 

chiziqlaridan foydalanadi.  

 

 

Bu yerda iste'mol va dam olish Sally tanlayotgan ikki “tovarlar” bo`ladi. Sally 

har doim ko`proq bo`sh vaqt va ko`proq iste'molni afzal ko`rgani uchun u quyidagi 

befarqlik  egri  chizig`idagi  nuqtalardan  ko`ra  yuqoridagi  egri  chiziqlardagi 

nuqtalarni afzal ko`radi.  

Soatiga    50$  ish  haqida,  iste'mol  va  hordiq  kombinatsiyalaridanSally 

belgilangan  nuqta  orqali  ifodalangan  "optimal"  ni  tanlaydi.  Bu  byudjet  sig`imi 

chizig`ida yotgan eng yuqori I

2

befarqlik egri chizig`i nuqtasi hisoblanadi.