T. N. Xojiyev 0 ‘zMUo'qituvchisi

2.  Rivojlangan  davlatlarda fuqarolik jam iyati institutlarining 
tizimli va funksional jihatlarining  takomillashuvi
Fuqarolik  jam iyati  tarixiy  rivojlanishning  tadrijiy  y o ‘li  hosilasi 
sifatida  asta-sekinlik  bilan  rivojlanadi.  Bu  kabi  jam iyatning  shakllanishi 
uchun muayyan shart-sharoitlar boMishiga zarurat tug‘iladi:
-  fuqarolik  jam iyati  ikki  xil  yo‘l  bilan  -   davlat  yordamida 
(vositasida)  yoki  mustaqil  ravishda  shakllanishi  mumkin.  Mazkur 
jam iyatning 
davlat 
yordam ida 
shakllanishi 
-  
bu 
jamiyatni 
shakllantirishga doir muayyan  qonunlam ing ishlab chiqilishi,  demokratik 
strukturalami  rivojlantirish,  davlat  tom onidan  um umqabul  qilingan 
m e’yorlarga qat’iy  amal  qilish.  M ustaqil  ravishda  shakllanish jarayonini 
shunday  tushunish  mumkin.  0 ‘rta  m ulkdorlar  qatlam ining  jamiyatdagi 
hissasining  ustuvor  ahamiyat  kasb  eta  boshlaganida,  fuqarolar  huquqiy 
madaniyati  demokratik  prinsiplar  talablari  darajasiga  ko ‘tarilganida, 
erkin  fikrlaydigan  fuqarolam ing  jam iyatga  ta ’siri  sezilarli  darajaga 
faollashganida fuqarolik jam iyati tadrijiy y o ‘l bilan shakllanishi mumkin;
-  fuqarolaming ko‘pchilik  qismini  o ‘z  shaxsiy  m ulkiga  ega  boMishi, 
uni  turli  shakllar  va  huquqlar  doirasida  mustaqil  ravishda  tasarruf etish 
huquqiga  ega  boMishi,  shuningdek,  mulkdorlar  qatlam ining  mustaqil 
ijtim oiy  birlik  sifatida  rivojlanishi  natijasida  fuqarolik  jam iyatining 
shakllanishi  uchun  iqtisodiy  shart-sharoitlar  tu g ‘ilishi  mumkin.  G‘arb 
tadqiqotchilarining  fikricha,  xususiy  mulkning  mavjudligi  fuqarolik 
jam iyati  sharoitida  shaxsning  erkinligini  tayanch  (bazaviy)  sharti 
hisoblanadi;
- fuqarolik jam iyatining shakllanishi uchun jam iyatda rivojlangan va 
turli-tuman  sotsial  strukturalar  (ijtim oiy  tuzilm alar)  tashkil  etilgan 
boMishi  lozim.  Bu  strukturalar  jam iyatdagi  barcha  fuqarolar  ijtimoiy 
qatlamlari, 
guruhlari 
vakillarining 
turlicha 
manfaatlarini 
o ‘zida 
ifodalaydi;
- 
shaxsning 
sotsial, 
intellektual, 
psixologik 
jihatlardan 
rivojlanganligi,  uning  mustaqil  faoliyat  yuritish  uchun  ichki  erkinligi  va 
qobiliyatining shakllanganligi.
Hozirgi  davrdagi  ijtim oiy-gum anitar  fanlar  tom onidan  olib  borilgan 
tadqiqotlar  natijasida  fuqarolik jam iyati  murakkab,  k o ‘p  darajali  aloqalar 
va  strukturalar  tizimi  sifatida  talqin  etilmoqda.  U  o ‘z  ichiga  davlat 
faoliyati  doirasidan  tashqarida  rivojlanadigan  barcha  shaxslararo 
m unosabatlam i  oladi.