Muhokama qilinib o‘quv jarayoniga foydalanish uchun tavsiya qilingan

 
                      17-MAVZU . XUKUKIY MENEJMENT 
 
17.1.Boshkaruvning xukukiy muammolari. 
17.2.Korxonada xukukiy boshkaruv. 
17.3.Korxona moliyalarini xukukiy boshkarish. 
 
17.1.  Boshkaruvning xukukiy muammolari  
  davlati  boshkaruvini  xar  bir  soxada  tashkil  etish,  ayniksa  iktisodiyotda,  xukukiy 
botshkaruvsiz tasavvur etish kiyin. Bunda  boshkaruv orgnalrini xukukiy majburiyatlarini 
aniklash,  ularning  faoliyatining  forma  va  usullarini  reglamentlash  va  xokazolar. 
Boshkaruv  soxasida  xukukiy    tartibga  solishning  eng  birinchi  vazifasi  boshkaruv 
organlarining  kompetensiya  masalalarini  xalo  etish,  bu  orgnalarning  xak-xukuklari  va 
majburiyatlarini  aniklash;  ularni  turli  orgnalar,  struktura  bulinmalari  va  boshkaruv 
shaxslari  urtasida  taksimlanishi,  u  yoki  bu  boshkaruv  karorlarini  kaysi  darajada  kabul 
kilinishini  kursatish.  Bu  masalalar  tez  va  doimiy  ravishda  yechilmaydi  va  ijtimoiy 
rivojlanish doimo kurib chikishni takozo etadi. 
  Xukukiy  tartibga  solish  masalalarning  kupchiligi  bozor  talabiga  bigoan  uz  yechimi 
uchun  mutlako  boshkacha  yondashuvni  talab  etadi.  Bu  yerda  yangi  muammolar  xam 
paydo buladi, ya‘ni davlat mustakilligi va ilmiy-texnikaviy progress boglik. 
Korxonalarni davlat mulkidan chikarish va xususiylashtirish, tarmoklarning, korxonalar va 
aksioner  kompaniyalarning  xujalik  xisoblarini  mustaxkamlanishi,  ularning  erkinligining 
kengayishi,  mexnatning  iktisodiy  kursatkichlarining  oshishi,  ularning  xukuklarini  anik 
mustaxkamlash  va  ularinng  yukori  boshkaruv  organlari  bilan  uzaro  alokasini  tartibga 
solishni talab etadi. 

---

 
223 
Korxona  tugrisidagi  konun  bilan  korxonalarning  xujalik  mustakilligi  kengaytirilgan, 
ularning  .kori  boshkaruv  orgnalari  alokalariga  oid  kup  masalalar  xal  etilgan  va  undan 
tashkari  korxona  mustakilligi  xukukiy  asoslangan. Sunggi kabul kilingan  normativ aktlar 
turli organlar urtasida kompetensiyani chegralarini belgilashda sezilarli uzgarishlar kiritdi 
–  asosan  boshkaruvni  desentralizasiya  yunalishida.Shuning  bilan  birga  xukuk  va 
majburiyatlar  urtasida  nisbatan  va  ularning  xajmini  anik  belgilash  masalani  xal  etilshi 
lozim:  boshkaruvning  xar  bir  organi  tugrisida  nizomini  ishlab  chikishda,  boshkaruv 
shaxslari urtasida majburiyatlarni taksimlashda. Agar boshkaruv organiga, uning  struktur 
bulinmasiga  yoki    biror  boshkaruv    shaxsga  ma‘lum  vazifalarni  bajarish  buyicha 
majburiyatlar  yuklatilsa,  unda  ushbu  majburiyatlarni  bajarish  uchun  lozim  buladigan 
vositalar  bilan  ta‘minlanishi  kerak.  Bu  vositalarga  kuyidagilar  kiradi:boshkaruv 
vakolatlarini, kerakli xukuklarini va ularning yuklatilgan majburiyatlarga mosligi. Afsuski, 
bu shart amaliyotda kupincha bajarilmaydi, ntijada boshkaruv organining xar bir daraja va 
xar bir boshkaruv shaxsning ishining samaradorlgini pasayib ketadi. 
Boshkaruv soxasida xukukiy tartibga solishning asosiy vazifasi uni nafakat tartibga solish, 
balki boshkaruv karorini ishlab chikish va kabul kilish jarayonini xam tartibga solishdadir. 
Kabul kilinayotgan karorlarni optimallashtirish boshkaruv orgnalrining karor ishlab 
chikish va kabul kilish jarayonini reglamentlovchi aktlar tizimini ishlab chikish sharoitida 
ta‘minlanishi mumkin. 
  17.2. Korxonada xukukiy boshkaruv. 
 
Korxonada shuquqiy boshqaruv deganda boshqaruvning shuquqiy munosabatlarini 
tartibga solish tushuniladi. Bu korxonaning ma‘muriy va xijalik faoliyati qonunlar va 
tegishli shuquqiy shujjatlarga asosan amalga oshirilishi zarur deganidir.  
Shuquqiy  boshqaruv  tashkilotida  shuquqni  suiiste‘mol  qilish  volyuntarizm  va 
boshqaruvning ma‘muriy-buyruqbozlik usullari vujudga kelishi uchun obyektiv sharoitlar 
yaratishini  shisobga  olish  kerak.  Afsuski,  korxonalardagi  kipgina  ijrochilarga 
majburiyatlar istalgancha yuklanadi-yu, ammo shech qanday shuquqlar berilmaydi. Barcha 
shuquqlarni  rashbarlar  iz  qillariga  oladilar.  Bu  xodimlarning  boshqaruv  tashkilotiga 
ta‘sirini  chegaralaydi,  ularning  manfaatlarini  kamsitadi.  Shuquqiy  boshqaruv  tashkiloti 
shar  qanday  mansabdor  shaxs  va  boshqaruv  organi  belgilangan  qonun-qoidalar  va 
normalarni  buzganlik  uchun  javob  berishini  nazarda  tutadi.  Boshqaruv  meshnat  shuquqi, 
ma‘muriy  va  xijalik  shuquqi,  fuqarolik  shuquqini  chuqur  bilish,  normativ  va  qonun 
shujjatlari tizimi asosiga qurilishi lozim. 
Shuquqiy  boshqaruv  tashkilotining  vazifasi  aloshida  shaxslar  va  ishlab  chiqarish 
jamoalariga faol ta‘sir kirsatib, shar qanday qonunbuzarliklarning oldini oladigan shuquqiy 
munosabatlarni irnatish va qillab-quvvatlash shisoblanadi.  
Shuquqiy boshqaruv tashkiloti qabul qilinadigan shuquqiy shujjatlarning qonun va shuquq 
normalariga  mosligi,  meshnat  jamoasi  a‘zolarining  manfaatlarini  shuquqiy  shimoyalash, 
meshnat,  ma‘muriy  va  xijalik  qonunlarini  takomillashtirish  shamda  shuquqiy  bilimlar 
tar\ibotini ta‘minlashi lozim. 
Korxonada  shuquqiy  boshqaruv  boshqaruv  tizimida  meshnatdan  foydalanish  soshasida 
(intizomni  mustashkamlash,  shaxsiy  mas‘uliyatni  oshirish,  kadrlarning  qinimsizligi 
darajasini pasaytirish, tashkilot tuzilmasini takomillashtirish va sh.k.), boshqaruv apparati 
xodimlarining meshnat predmetlaridan foydalanish soshasida (axborot oqimlarini rasional 

---

 
224 
tashkil  qilish,  axborotni  iz  vaqtida  tayyorlash,  materiallar,  qo\oz,  elektr  energiyasi  va 
yoqil\ini  sarflash  normalarini  ishlab  chiqish)  shamda  iqtisodiyotning  boshqaruv  tizimida 
meshnat  vositalaridan  foydalanish  soshasida  (bino  va  inshootlar,  texnik  vositalar, 
avtotransport,  asbob-uskunalar,  shisoblash  texnikasidan  foydalanish)  zaxiralardan 
maksimal foydalanishga yinaltirilishi lozim.