Áziz oqıwshılar! Sizler informatika páni, informaciya hám infor

2-sabaq. INFORMACIYALAR ÚSTINDE 
ORÍNLANATUǴÍN ÁMELLER
Oqıw pánlerinde informaciyanı anıqlaw hám onnan paydala-
nıwǵa tiyisli hár qıylı shınıǵıwlardı orınlaǵansız. Bunda siz beril-
gen qaǵıydalar boyınsha informaciya alǵansız, yaǵnıy informaciya 
topladıńız
(payda etkensiz), alınǵan imformaciyanı dápterińizge 

---

10
jazǵansız, yaǵnıy 
saqlap
qoyǵansız, usı informaciyaǵa qaray nátiy-
je shıǵarǵansız, yaǵnıy 
qayta islegensiz
hám berilgen wazıypanı 
orınlaǵansız, yaǵnıy informaciyanı 
paydalanǵansız
. Shınıǵıwlardı 
orınlaw procesinde informaciyanı 
eslep qalıw
hám 
basqa kóriniske 
ótkeriwge
tuwrı kelgen. Bul sabaqta usılar sıyaqlı informaciyalar 
ústinde orınlanatuǵın ámellerdiń tiykarǵıların kórip shıǵamız.
Informaciyalı procesler
Ádette, insan itibarı qaratılǵan buyım, hádiyse, proces, ámel, 
ózgeshelik yaki múnásibet 
obyekt
dep ataladı. Informatikada zat, 
process, materiallıq hám materiallıq emes ózgeshelikli hádiyseler 
olardıń informaciya beriw ózgesheliklerinen kelip shıǵıp 
informaciya 
obyektleri
dep ataladı.
Siz usı jasqa shekemgi turmıstan hám mekteptegi pánlerden azlı-
kópli informaciya aldıńız, soń paydalana alıw ushın olardı dápter 
hám albomlarda tekst, sızılma yaki súwret kórinisinde kórsettińiz. 
Informaciyalardıń belgili bir bólegin yadta saqlap qaldıńız, qalǵanların 
bolsa dápter, albom yaki kitaplardan paydalanıp, kerekli waqıtta 
yadıńızda qayta tikley alıwıńız múmkin. Alǵan informaciyalarıńız 
jıllar ótiwi menen tereńlesedi hám keńeyedi, bir-biri menen bayla-
nısıp, zat yaki procesler haqqındaǵı bilimińizdi toltıradı. Endi Siz 
bul informaciyalardı qaysı biri durıs yaki nadurıs ekenligi, qaysı 
biri qashan hám qay jerde kerek bolıwı, qaysı informaciyalardan 
paydalanıw múmkin yaki qaysı informaciyadan paydalanıwǵa bolmay-
tuǵını haqqında óz pikirińizge iyesiz.
Demek, usı kúnge shekem informaciyanı payda etiw, toplaw, izlew, 
saqlaw, jetkerip beriw, qabıl etiw, ólshew, qollanıw, qayta islew, nusqa 
alıw, seziw, eslep qalıw, basqa kóriniske ótkeriw, tarqatıw, bóleklerge 
ajıratıw, ápiwayılastırıw, birlestiriw, formalastırıw, kodlaw, buzıw sı-
yaqlı ámeller menen tanıstıńız. Sonı bilip qoyıń, informaciyalar ús-
tinde orınlanatuǵin ámeller menen baylanıslı barlıq procesler