O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

k o 'k y o lli
erkak bo‘ri 
obrazidir. Ko‘k bo‘ri timsoli qadimgi turkiy yodgorliklardagi ma’nosini 
va vazifasini saqlagan. Mazkur bo‘ri ham Tangri (osmon)dan tush- 
gan. Shuning uchun bo‘rining rangi osmon rangi bilan bir xilda. Asli- 
da bo‘ri timsoli bu o‘rinda ahamiyatlidir. Qadimgi xitoy yilnomalari- 
da turkiy qavmlaming bo‘ridan kelib chiqqani haqidagi afsona bor.40 
“0 ‘g‘uznoma”dagi bo‘ri obrazi Kul tigin bitiktoshidagi bo‘ri timsolining 
aynan o‘zi - bir ma’noda va bir vazifada.
Turkiy xalqlar folklorida bo‘ri obrazi an’anaviy ravishda qadimgi 
turk davridagi bo‘rini davom ettirgan. Jumladan, boshqird xalq eposla- 
rida ham bo‘ri obrazi qadimgi turk afsonalaridagi xususiyatlarga ega. 
Jumladan, qadimgi xitoy yilnomalarida qayd etilishicha, qadimgi turk va 
mo‘g‘ul xalqlari bayrog'ida bo‘ri kallasi tasviri tushirilgan. Ona bo‘ridan 
tug‘ilgan Ashin urug‘i katta iqtidor egasi bo‘lib, davlatni boshqarganlar. 
Ular qayerga borib o‘mashsalar, o‘sha joyda bo‘rining tasviri tushirilgan 
bayroqni o‘matganlar va bu bilan o‘zlarining kelib chiqishlariga ishora 
qilganlar. Mo‘g ‘ullar ham o ‘zlarining ajdodlarini hurmatlab, bayroqla- 
rida bo‘rining oltin kallasini tasvirlaganlar. Mo‘g‘ul afsonalariga ko‘ra, 
Chingizxon kul rang bo‘ridan kelib chiqqan.41
“0 ‘g‘uznoma” so‘ngida 0 ‘g‘uz xoqon mamlakatni o ‘g‘illariga 
bo‘lib berish marosimini o‘tkazadi. Bu marosim quyidagicha tasvirlana- 
di: “0 ‘g ‘uz xoqon katta qurultoy chaqirdi, navkarlarini, xalqini chorladi. 
Hammalari kelib, kengashib o‘tirdilar. 0 ‘g ‘uz xoqon katta o‘rdada taxt­
ga o‘tirib, o‘ng yoqda qirq quloch yog‘ochni tikka qildirdi. Yog‘ochning 
boshiga bir oltin tovuqni qo‘ydi, ostiga bir oq qo‘yni bog‘ladi. Chap ta- 
rafiga ham qirq quloch yog‘ochni tikka qildirdi. Yog‘ochning uchiga bir 
kumush tovuqni qo‘ydi. Ostiga bir qora qo‘yni bog‘ladi. 0 ‘ng tarafga 
buzuklar o‘tirdi, chap tarafga uchuqlar o‘tirdi”.
“ Qarang: N.Rabon. Turkxoqonligi. Toshkent, AbdullaQodiriy nomidagixalq merosi nashriyoti, 
1993, 31-b
41 Рахмонов H.A. Орхоно-енисейские памятники и тюркские эпосы. АДД, Ташкент, 1991. 
35-6.