O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

(Yuqoridagi asar, 11-b.).
Ibn Sino bu asarlarini aruzning rajaz bahrida yozgan. Shuning uchun
ham uning she’riy yo‘l bilan yozgan ilmiy asarlari 
urjuza
deb atalgan.
140

---

RudakiyningOTta Osiyo adabiy muhitidagi o‘ rni 
(to‘
liq ismi Abu
Abdulloh Ja’far Ibn Muhammad) 
- fors-tojik she’riyatming,umuman, 
fors-tojik adabiyotining asoschisidir. U fors she’riyatining she’riy shakl- 
larini, janrlarini, she’r o ‘lchovlarini yaratdi. 858-860-yiliar oralig'ida 
Panjrud qishlog'ida tug‘ildi. Yoshligidanoq she’riy iste’dodi, rud nomli 
musiqa asbobini mahorat bilan chalish, qo'shiq aytish orqali dong tarat- 
di. Uni Somoniylar hukmdorlari saroyga taklif qildilar. Shoiming qirq 
yil umri saroyda o‘tdi va katta hurmat-e’tiborga sazovor bo‘ldi. Uning 
ham shoirlik, ham xonanda va cholg‘uchi sifatida iqtidori “Xuroson bul- 
buli” deb nom taratishiga sabab bo‘ldi.
Rudakiyning tug'ma ko'zi ojiz ekani to‘g‘risida bahslar bor. Rivo­
yatlarga ko‘ra, Rudakly ismoiliylar (ya’ni fotimiylar) mazhabiga mansub 
edi. Ayrim o ‘rinlarda Rudakiy fotimiylar (bu xalifalik 909-1171-yillarda 
hukmronlik qilgan boiib, Muhammad a.s.ning qizi Fotimaning ismidan 
olingan) tarafdori bo'lgan deb aytiladi. Fotimiylar ham aslida Ismoiliylar 
mazhabiga e’tiqod qilganlar, ulaming qarashlari, diniy-fasafiy aqidalari 
deyarli bir bo'lgan. Shu bois Rudakiy bir she’rida fotimiylar (ya’ni is­
moiliylar) bilan hammaslak ekanini, ulami qo'llab-quwatlagani haqida 
aytar ekan, xalqni ham Fotimiylar aqidalariga qo'shilishga da’vat qiladi: 
Faqat Fotimiylaming bo'l tarafdori,
Chunki agar qo‘zg‘alsa sichqon chiyillab,
Ilon qo'rqar, mushukning tugar madori
(
M.Muinzoda tarjimasi)
Bu paytda Rudakiy Amir Nasr saroyida malik ush-shuaro bo'lib xiz­
mat qilardi. 940-yili ismoiliylarga qarshi qo'zg'olon bo'ldi. Rudakiyga 
hasad qilib yurgan vaziming qutqusi bilan Amir Nasr shoiming ko'zini 
o'yib olishga va mol-mulkini musodara qilishga buyruq berdi. Shu voqe­
adan keyin Rudakiy tug'ilgan qishlog'iga qaytib keldi va 941-yili vafot 
etdi.
Shu o'rinda Ismoiliylar mazhabi haqida qisqacha ma’lumot berishni 
o'rinli deb bilamiz.