Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги тошкент ахборот технологиялари университети

2. Стрессларни бошқариш 
Бизнинг ҳаётимизда содир бўлиб турадиган ихтилофларнинг кўплари 
кўпинча қўшимча асаб тарангликларига олиб келади, стрессли вазиятларга, 
стрессларни бошқариш зарурлигига сабаб бўлади. 
"Стресс" деган тушунча техника соҳасидан ўзлаштириб олинган бўлиб, 
у ерда турли жисмлар ва қурилмаларнинг зарурий юкланишга қарши тура 
олиш қобилиятини билдиради. Ҳар қандай кўрилма мустаҳкамлик чегарасига 
эга бўлиб, бу чегарадан ошиб кетиш унинг бузилишига олиб келади. 
"Стресс" тушунчасини ижтимоий психология соҳасига кўчириш ўзига 
шахс ҳолатининг бир қатор турларини қамраб оладики, уларни воқеаларнинг 
кўплиги келтириб чиқаради, булар мағлубият ёки ғалабалардан ижодий 
кечинмалар ва шубҳаларгача бўлган воқеалардир.
Стрессли вазиятлар келтириб чиқарадиган психологик омилларга 
мисоллар қуйидагилардир: 

ходимга етарли даражада топшириқ берилмаслиги унинг ўз 
малакасини тўлиқ равишда намоён қилишига имкон бермайди. Бундай вазият 
етарли даражада тез-тез қисқартирилган иш режимига ўтказилган ва 
буюртмачиларнинг пулларни ўз вақтида тўламаслиги туфайли ишлар 
ҳажмини мажбуран қисқартирган ташкилотларда учраб туради; 

ходимнинг ишлаб чиқариш жараёнидаги, жамоасидаги ўз вазифасини 
ва ўрнини унчалик аниқ тушуниб етмаслиги.

ўзаро бир-бири билан боғланмаган ва бир хилда шошилинч бўлган 
хилма-хил топшириқларни бир вақтда бажариш зарурлиги.

ходимларнинг фирмани бошқаришда, унинг фаоллик йўналишлари 

---

87 
кескин ўзгарган шароитда ташкилот фаолиятини янада ривожлантириш 
юзасидан қарорлар қабул қилишда иштирок этмаслиги. 
Ҳаётимизда стресслар бўлиб туриши туфайли уларни бошқаришни, улар 
келтириши мумкин бўлган зарарни камайтиришни билиш ҳам зарур. 
Инсоннинг стрессларга кўникиш усуллари бир нечадир. Биринчи усул – 
ташкилот даражасидаги усул бўлиб, сиёсатдаги, ишлаб чиқариш 
тузилмасидаги ходимларга нисбатан қўйиладиган аниқ талабларни ишлаб 
чиқишда, уларнинг фаолиятига баҳо беришда ўзгаришлар рўй бериши 
натижасида содир бўлади. Бундай ўзгаришлар стрессли вазиятларнинг 
манбаини барҳам топтиради. Иккинчи усул – айрим шахс даражасидаги 
усулдир. Бу усул шундан иборатки, стрессларни бетарафлаш бўйича махсус 
дастурлардан фойдаланиб, стрессларни бошқара билишдир. Улар инсонга 
ўзини яхширок ҳис этишга, бўшашиб олишга, ўз кучларини тиклашга ёрдам 
беради. Бу хилдаги дастурлар бутун ташкилот даражасида мавжуд бўлиб, 
татбиқ этилмоқда. Улар айниқса кейинги йилларда Ғарбий Европа 
мамлакатлари ва АҚШда кўп ишлаб чиқилган.

---

88