Tikuv 1-123 (2013). P65

4-BOB
. ZANJIRSIMON BAXYAQAÒOR HOSIL
QILIB ÒIKISH MASHINALARI
4.1. BIR IÐLI ZANJIRSIMON BAXYANING XUSUSIYATLARI
Bir iðli zanjirsimon baxya-
qator ust tomondan ðunktir,
ost tomondan esa zanjir tarzida
ko‘rinadi (65-rasm). Oxirgi
baxyadan ið uchini chiqarib
olib tortilsa, baxyaqator oson-
gina ochiladi. Òikuvchilik buyumlarini tikishda bir iðli zanjirsimon
baxyaqator ko‘ðincha detallarni vaqtincha ulashda (bostirib ko‘klash
va ziy ko‘klash ishlarini bajarishda), tugma qadash va tugma
tirgagini o‘rashda, halqa yo‘rmashda, bichiq detallariga talon tikish-
da, bezak ishlari va boshqalarda ishlatiladi. Bosh kiyimlar tikishda
bir iðli zanjirsimon baxyaqator detallarni doimiy ulashda ishlatila-
veradi, chunki bosh kiyimlarda hamma choklar astar tagida bo‘lib,
bu ularning yechilib ketishiga yo‘l qo‘ymaydi.
Bir iðli zanjirsimon baxyaqator moki baxyaqatordan ikki baravar
elastikroq va chokning uzunasiga tortilishiga chidamli bo‘ladi. Bu
mashinalarning unumdorligi qancha yuqori, konstruksiyasi sodda,
chunki ularda ostki ið qayta o‘ralmaydi, ið tortgichi va baxyani
ðuxtalash qurilmasi yo‘q.
Bir iðli zanjirsimon baxya hosil bo‘lish jarayoni.
Baxya hosil
bo‘lish jarayonida chalishtirgich (3), igna (2), reyka (4), teðki (1)
va igna yuritgichga mahkamlangan ið uzatgich qatnashadi
(66-rasm).
Baxya hosil bo‘lish jarayonini quyidagi xarakterli bosqichlarga
bo‘lish mumkin:
– Igna (2) gazlamani teshib o‘tadi va eng ðastki chekka holat-
ga tushadi, keyin 2–2,5 mm ko‘tarilganda iðda halqa hosil qiladi,
bu halqani chalishtirgich (3) ning uchi ilib oladi (66-a rasm);
– chalishtirgich (3) halqani cho‘zib uzaytiradi, igna (2) gazla-
malardan chiqadi, tishli reyka (4) ko‘tariladi va gazlamalarni bir
baxya bo‘yi suradi (66-b rasm);
– gazlamalar surilishining oxirida halqa og‘ib, unga igna (2)
kirishi uchun qulay holatni egallaydi, ayni vaqtda chalishtirgich
(3) ning qiya yuzasi (5) halqaning qisqa (chaðdagi) bo‘lagini
chalishtirgich (3) sterjeniga o‘ralib ketmaydigan qilib oldinga olib
o‘tadi (66-d rasm);
65-rasm.
Bir iðli zanjirsimon
baxyaqator.

---

125
– igna (2) yana gazlamalarni teshib o‘tadi va eng ðastki holat-
dan 2–2,5 mm ko‘tarilganda ikkinchi halqa hosil qilib, bu halqaga
chalishtirgich (3) ning uchi kiradi (66-e, f rasm);
– chalishtirgich (3) ikkinchi halqasi birinchisi ichiga kiritiladi;
birinchi halqa chalishtirgich (3) ostidan sirg‘anib chiqadi;
(66-g rasm);
– igna (2) gazlamadan chiqqan zahoti reyka (4) ko‘tariladi
va materialni baxya bo‘yicha suradi. Birinchi baxya hosil qilishda
igna (2), chalishtirgich (3), kengayuvchi ikkinchi halqa va reyka
(4) qatnashadi. (66-h, i rasm);
Bu bosqichlar bajarilgach, yana jarayon takrorlanadi.