Tikuv 1-123 (2013). P65

3.11. ÒIKUVCHILIK MASHINALARINI ISHLAÒISH VA
ÒA’MIRLASHDA ÒEXNIKA XAVFSIZLIGI
Òikuv mashinalari maxsus himoyalash qurilmalari bilan
jihozlangan bo‘lishi kerak. Har bir tikuv mashinasida ishlayotganda
tikuvchi qo‘liga igna sanchilmasligi uchun teðki (8) ga (64-rasm)
himoyalagich elementi (7) o‘rnatilgan. Mashina tanasidan chiqib
turuvchi ið tortgich (11) ni skoba (10) yoðib turadi. Elektr
berish kerak. Materiallar surilib ketmasligi uchun mashinani igna
eng ðastki holatdaligida to‘xtatib, so‘ngra teðkini ko‘tarib, material
ma’lum burchakka buriladi. Òeðki tushirilib, yangi yo‘nalishda
baxyaqator yuritiladi.
Yarimavtomatik tikuv mashinalarini ishlatishda ba’zi hollarda
bitta tikuvchi ikkita mashinani boshqarishini ta’minlash uchun ish
o‘rni tashkil qilinadi (63-rasm). Birinchi yarimavtomatik tikuv
mashinasida texnologik jarayon bajarilgunga qadar tikuvchi ikkinchi
mashinaga mahsulotni joylashtiradi. Òikuvchining ishlashi qulay
bo‘lishi uchun ish joyi qo‘shimcha moslama va qurilmalar bilan
jihozlanadi. Bundan tashqari, mahsulotni ish joyidan chiqarib olish
uchun avtomatik va yarimavtomatik mexanizmlar qo‘llaniladi.
Mashinada esa iðni avtomatik qirqish va teðkini avtomatik ko‘tarish
mexanizmi bo‘lishi kerak.
63-rasm.
Yarimavtomatik tikuv mashinalarida ish o‘rni.

---

119
64-rasm. 
Òikuv mashinasining ish stoli bilan birgalikdagi ko‘rinishi.
10
11
12
13
9
8
7
6
14
2
1
15
5
4
3
yuritgichi (14), mufta va tasmali uzatma maxsus to‘siqlar bilan
chegaralangan bo‘lishi kerak. Ish stoli (6) ning balandligi tayanch
(5) ga nisbatan sozlanishi mumkin. Òayanch (5) ning ostiga rezinali
elastik element (1) o‘rnatilgan bo‘lishi kerak. Pedal (2) ga rezinali
qoðlama (1) mahkamlangan. Mashina tanasi (13) ðerimetri bo‘ylab
elastik elementga o‘rnatilishi lozim. Ish stoli bolt (4) yordamida
yerga ulangan bo‘lishi kerak. Mashina tanasi ko‘tarilganda uni
saqlab turuvchi tayanch (12) o‘rnatilgan.
Òugma qadash yarimavtomatik mashinalarida tikuvchiga singan
igna yoki tugmalar tegmasligidan saqlanish uchun maxsus ekran
o‘rnatilgan bo‘lishi kerak.
Yo‘rmab tikish mashinalarida chalishtirgichlar shchitlar bilan
chegaralangan, igna mexanizmi esa kojuxlar bilan yoðilgan bo‘lishi
kerak.

---

120
Barcha tikuv mashinalarida 9...36 V kuchlanishli yoritgich (9)
o‘rnatilishi kerak. Òikuv mashinasida ishlayotganda quyidagi texnika
xavfsizligi qoidalariga rioya qilish kerak: mashinani ishlatishdan
oldin ish o‘rnini yig‘ishtirish, yuritish tasmasining to‘siqlari,
barmoqlarni igna teshishdan saqlovchi saqlagichlar, shchitlar
borligini tekshirish kerak. Ish vaqtida qaychi va iðlarni yuritish
tasmasi yaqiniga qo‘yish yaramaydi. Ish tugagandan keyin hamma
asboblarni maxsus qutichalarga solib qo‘yish kerak.
Chilangarlik va yig‘ish ishlarini bajarish ðaytida ta’mirlovchi
chilangarlar charxlash va ðarmalash dastgohlarida ishlaydilar, mashi-
na va yarimavtomatlarning elektr jihozlari, turli xil yuk ko‘tarish
mexanizmlaridan foydalaniladi. Òikuv mashinalarida ta’mirlash
ishlarini o‘tkazish ðaytida texnika xavfsizligi qoidalari bo‘yicha
quyidagi talablarni bajarish kerak:
– Maxsus kiyimni tartibga keltirgan holda to‘g‘ri kiyish, soch-
larni bosh kiyimi ostiga yig‘ishtirish;
– ish joyidan ortiqcha narsalarni olish;
– maxsus qurilmalar, to‘siqlar, moslamalar, asboblar sozligini
tekshirish;
– mahalliy yorug‘likni yorug‘lik ko‘zni qamashtirmaydigan qilib
va ishchi o‘rniga yaxshi yorug‘lik tushadigan qilib moslashtirish;
– agar ta’mirlash doimiy ish joyiga o‘tkaziladigan bo‘lsa, mashi-
nani energiya manbalaridan o‘chirish;
– texnologik karta va texnologik jarayon bilan tanishish;
– kuchlanish 36V dan, xavfli joylarda esa 12 Vdan oshmagan
ko‘chma elektryoritgichlardan foydalanish.
Òikuv mashinalarini ta’mirlashda va shu mashinalarda ishlayot-
ganda quyidagilar man etiladi:
– detallarga vintni osilgan holatda burash;
– mashina ishlab turgan ðaytda tozalash va moylash;
– ish o‘rnida elektr lamðochkalarini almashtirish;
– ishdan keyin elektryuritgichlarni tokka ulangan holda qol-
dirish va hokazo.