Porshenli va plunjerli nasoslar

---

14-MAVZU:
 PORSHENLI VA PLUNJERLI NASOSLAR 
REJA: 
 
14.1. Porshenli va plunjerli nasoslarning tuzilishi hamda ishlatilish sohalari 
14.2. Indikator diagramma 
14.3. Porshenli nasoslarni foydali ish koeffitsientlari 
14.4. So’rish grafigi va uni tekislash usullari 
14.5. Porshenli kompressorlar 
14.1. Porshenli va plunjerli nasoslarning tuzilishi hamda ishlatilish sohalari 
Porshenli nasos qurilmasining eng sodda sxemasi 14.1 – rasmda keltirilgan. Bu nasoslarda 
suyuqlikning so’rilishi va haydalishi porshenь yoki plunjerning (14.1-rasm) tsilindrdagi ilgarilanma–
qaytma harakatiga asoslangan. Bunda porshenь 3 yoki plunjer 3 tarkibida shtok 2 bo’lgan krivoship 
shatunli mexanizm 1 yordamida harakat qiladi. Porshenь (plunjer) tsilindr ichida qaytma (orqaga) 
harakat qilganida uning oldidagi ish bo’lmasining hajmi ortib, siyraklanish hosil bo’ladi. Bu 
siyraklanish ma’lum bir chegaraga yetganida ish bo’lmasidagi bosim bilan tirgak klapan 7 ostidagi 
xropovikda bo’lgan bosim orasidagi farq so’rish klapani 4 ni ochadi va suyuqlik so’rish Quvursi 6 
orqali ish bo’lmasiga kiradi. So’rish jarayoni porshenь (plunjer) o’zining eng chekka so’rish 
chegarasiga yetguncha davom etadi. Bunda so’rish Quvursidagi siyraklanish so’rish klapani oldiga 
joylashtirilgan vakuumetr yordamida o’lchanadi. Ta’minlovchi idishdagi suyuqlik sathidan nasos 
tsilindrining eng yuqori sathigacha bo’lgan balandlik 
so‘rish balandligi 
(N
s
)
deyiladi. So’rish 
balandligi chegaraviy so’rish balandligi
(N
s
kr
)
dan katta bo’lmasligi kerak. Porshenь (plunjer) 
ilgarilanma (oldinga) harakat qilganida esa ish bo’lmasidagi bosim ortib, so’rish klapani yopiladi. 
Bo’lmadagi bosim ortishida davom etib haydashga yetarli bosim 
R
x
ga yetganda haydash klapani 
ochilib, suyuqlik haydash Quvursi 9 ga uta boshlaydi. Suyuqlikni haydash porshenь eng chekka 
chegarasiga yetguncha davom etadi. 
Nasosni ishga tushirganimizda u avval so’rish Quvursidagi havoni tortadi va suyuqlik so’rish 
Quvursiga ko’tariladi Nasos bir oz vaqt ishlagandan so’ng so’rish Quvursi va tsilindrdagi havo xaydab 
chiqarilib, suyuqlik tsilindrni to’ldiradi. SHundan so’ng nasos moslangan tartibda ishlay boshlaydi. 
Natijada ta’minlovchi idishdagi suyuqlik qabul qiluvchi idishga o’ta boshlaydi
TSilindrdagi yuqori sath bilan suyuqlik ko’tarilgan eng yuqori sathning farqi