Porshenli va plunjerli nasoslar

haydash balandligi
(N
x
)
deyiladi. 

So’rish balandligi bilan haydash balandligining yig’indisi 

N
st
=N
s +
 N
x
 
nasosning tortish 
balandligi yoki to’liq statik bosimdan iboratdir. 
Porshenli nasoslar yuqori bosim kerak bo’lgandagina ishlatiladi. Amalda, ko’p hollarda, porshenli 
nasoslar markazdan qochma nasoslarni siqib chiqaradi. Hajmiy gidrouzatmalar tarkibida ishlayotgan 
nasoslar asosan porshenli nasoslar turiga kiradi. Bu aytilganlardan tashqari porshenli nasoslarning yana 
bir ustunligi foydali ish koeffitsientining yuqoriligidir. 
Porshenli nasoslarning markazdan qochma nasoslardan yana bir farqi shundaki, uning so’rishini 
haydash Quvursida o’rnatilgan berkitkich yordamida o’zgartirib bo’lmaydi. Lekin haydash 
Quvursining kesimi kichrayib borishi bilan tezlik ortib boradi va berkitkich oldida bosim ortib boradi. 
Agar berkitkich butunlay berkitib qo’yilsa, bosim juda kattalashib ketishi natijasida yo nasos buziladi, 
yoki Quvur yoriladi,yo bo’lmasa zo’riqishning ortib ketishi, natijasida dvigatelь to’xtab qoladi. 
SHuning uchun porshenli nasoslardan yuqori bosimda o’zgarmas so’rish zarur bo’lgan hollarda 
foydalaniladi. 

---

14.1-rasm. 
Porshenli nasoslarning markazdan qochma nasoslar bilan taqqoslagandagi asosiy kamchiligi 
ularning kattaligi, qimmatga tushishi, ishlatishning murakkabligidir. Bu nasoslarga markazdan qochma 
nasoslarga qaraganda ko’proq qarab turish va diqqat talab qilinadi. CHunki porshenli nasoslarning 
klapanlari tez-tez ifloslanib turadi. Ifloslanish nasosning boshqa qismlarida ham bo’ladi.
 
14.2. Indikator diagramma 
Porshenli nasosning tsilindrdagi absolyut bosimning porshenning yurishiga yoki ish bo’lmasi 
hajmining o’zgarishiga bog’liqligini ko’rsatuvchi yopiq chiziqdan iborat grafik indikator diagramma 
deyiladi.U ishlab turgan nasos tsilindriga o’rnatilgan va indikator deb ataluvchi maxsus asbob 
yordamida chizib olinadi. 14.2 – rasmda oddiy bir harakatli porshenning taxminiy indikator 
diagrammasi keltirilgan. Diagrammada
ab
chizig’i so’rish holatiga mos keladi. Bu holatda tsilindrdagi 
bosim so’rish bosimi 
p
s
ga teng va atmosfera bosimidan kichik bo’ladi. So’rish va atmosfera 
bosimlarining farqi 
p
a
–p
s
ta’sirida so’rish klapani ochiq holatda tutib turiladi. Porshenning eng chekka 
so’rish holatiga 
b
nuqta to’g’ri keladi. Bu holatdan boshlab, porshenь oldinga qarab yura boshlaydi. 
Bunda bosim orta boshlaydi, so’rish klapani yopiladi. Porshenning oldinga yurishi davomida (
bc
chiziq) bosim ortib borib, haydash bosimi 
p
x
ga tenglashadi. SHu vaqtdan boshlab haydash klapani 
ochiladi va u butun haydash jarayoni davomida (cd chizig’i) ochiq turadi. Bu vaqtda suyuqlik 
p
x
bosim 
ostida haydash Quvursiga kiradi. Porshenning eng chekka haydash holati 
d 
nuqtaga to’g’ri kelib, bunda 
haydash jarayoni tugaydi. Porshenь orqaga harakat qila boshlashi bilan tsilindrdagi bosim kamayib, 
haydash klapani yopiladi. Bosim pasayib borib (
dc 
chizig’i) 
p
s
ga yetgandan so’ng yana so’rish klapani 
ochilib, so’rish jarayoni boshlanadi. Klapanlar ochilishining boshida (
a 
va 
c
nuqtalar) so’rish inertsiyasi 
kuchi ta’sirida o’zgarib turadi.

---

14.2-rasm 
Indikator diagrammasidagi yopiq
abcd 
chiziq bilan chegaralangan yuza porshenning bir marta 
borib kelishida bajargan ishi
A
i 
ni ifodalaydi: 
A ~ ( p
x
 – p
s
 ) L = p
x
 L. 
 
Porshenning suyuqlikka bergan quvvati