Imtihon javoblari

 MARDLIK VA MATONAT MEZONLARI

---

Agar bir imoratni qismlarga ajratib qaraydigan bo‗lsak, uning poydevori betondan, 
sinchi yog‗ochdan, devori pishiq g‗ishtdan, tomi taomilga ko‗ra yopilgan bo‗lsa – 
binoning mustahkam ekaniga imon keltiramiz. Chunki mezonlar xuddi mana 
shunday xulosa berishimizga asos bo‗ladi. Mabodo mana shu qiyosimizni 
insonning mardlik va matonat singari fazilatlariga nisbatan qo‗llasak-chi! Bunda 
bu xislatlarning metin kabi mustahkamligini qaysi o‗lchovlarga asoslanib xulosa 
qilishimiz mumkin? 
Albatta bu masala jiddiy tahlilni talab qiladi. Zotan, qadimda ham allomalar bu 
mavzu ustida bosh qotirganlar. Insonga xos bu tuyg‗ularning mohiyatini anglashga 
harakat qilganlar. Bu borada ko‗plab asarlar yaratilgan, qarashlar bayon etilgan. 
Masalan, kishining hayotiga xavf tug‗ilsa va u o‗zini himoya qilish maqsadida 
mardonavor kurashsa – uni tom ma‘noda mard va matonatli odam deb bo‗lmaydi. 
Chunki bu jarayonda or-nomus, burch, vatanparvarlik singari xislatlar deyarli 
ishtirok etmaydi. Bunday vaziyatda har qanday kishi ham bo‗y bermaslik 
harakatida bo‗ladi. Axir bo‗sh kelsa, hayoti barbod bo‗lishi turgan gap. Biroq bu 
yo‗qotish bir muddatli achinish hissiga arziydi xolos. Yoki: ―Mol-mulkda mosuvo 
bo‗lish, hattoki jondan judo bo‗lish achinarli yoki ayanchli emas! – deydi qadimgi 
Rim faylasuflaridan biri Epiklet. – Agar inson o‗zining haqiqiy mulki, chinakam 
bisoti – o‗z insoniy qadr-qimmatini yo‗qotsa, bu achinarli va ayanchlidir!‖ 
Basharti kishining mardligi va matonati – hayoti el-yurt muhofazasi uchun garovga 
tikilgan taqdirdagina namoyon bo‗ladi. Bu yo‗lda chekkan zahmatlari, tortgan 
azob-uqubatlari jasorat sanaladi. Zero, inson uchun bu dunyoda eng muqaddas 
tushunchalar mavjud. Shulardan biri – Vatan! Uning qamrovi shu qadar kengki, 
unga jamiyki qadriyatlar jo bo‗ladi. Vatanparvarlik esa uning xizmatida bo‗lish, 
koriga yarash, zarurat tug‗ilsa, hattoki jonni fido qila bilish demakdir. Negaki, 
kishining vatani, – o‗zi tug‗ilib o‗sgan, kindik qoni tomgan, mehnati va uning 
mahsulini tatigan, o‗zi mansub xalqning o‗tmishi poyidor, ota-bobolarining xoki 
barqaror – tarixan tarkib topgan ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy-madaniy hudud 
hisoblanadi. Ruscha patriotizm degan so‗z ham baayni shu ma‘noni anglatadi, 
sababi uning o‗zagi (lotincha – patria) ona yer, vatan degan so‗zlardan tashkil 
topgan. 
Mard maydonda sinalar degani, har biri kishini qanchalik mardligi va dovyurakligi 
maydonda, yaniy urushda bilinar degan manoda kelayapti, chunki urush 
maydoniga chiqish uchun juda dovyurak bo'lishi kerak va ko'pchilikni maydonga 
chiqishga qurbi yetmaydi