Namangan davlat universiteti fizika fakulteti

dE
2

dE
1

dE
2

dE
 
 
2
2
2
1




dE
dE
Ф
Ф

 
;
1


Ф
 
.
0


Ф
 

Ф



---

energiyani o‘lchash mumkin. yuza orqali birlik vaqtda oqib o‘tuvchi nur 
energiyasi quvvatini ko‘rsatuvchi 
nisbat 
sirt orqali o‘tuvchi nur 
energiyasi oqimi deyiladi. 
3.3- rasm. 
Nur energiyasi bir jinsli muhitda to‘g‘ri chiziq bo‘ylab tarqalgani uchun 
L nuqtadan 

yuza konturiga tiraladigan nurlar to‘plami o‘tkazib, oqimning 

orqali o‘tayotgan qismini chegaralovchi konus hosil qilamiz. Agar muhit 
ichida energiya yutilmasa u holda bu konusning har qanday kesimidan bir xil 
oqim o‘tadi. Markazi L da radiusi 1 ga teng bo‘lgan sferik sirt bilan bu 
konusning kesishishidan hosil bo‘lgan kesim konusning d

fazoviy 
burchagining o‘lchovi bo‘ladi. Agar 

sirtga o‘tkazilgan n normal konus o‘qi 
bilan i burchak tashkil qilsa, va L dan 

gacha bo‘lgan masofa R bo‘lsa, u holda 
(3.2) 
bo‘ladi. Unda fikran shunday shar sektori (uchi shar markazida bo‘lgan 
konus) qirqib olaylik, uning asosi shar sirtida 
yuzni hosil qilsin. Bu konus 
sirti bilan chegaralangan fazo fazoviy burchak 
deb ataladi va bu burchak 
kattaligi 
(3.3) 
formula bilan aniqlanadi. 
Fazoviy burchak tayanib turgan shar sirtiining yuzi kattalik jihatdan 
shar radiusining kvadiratiga teng bo‘lsa, ya’ni 
bo‘lsa, fazoviy burchak 
birga teng bo‘ladi va bu burchak стерадиан (ср) deb ataladi. Sharning to‘liq 


Q
dФ


2
cos
R
i
d






2
R




2
R




---

sirti 
bo‘lgani uchun nuqta atrofidagi butun fazoni qamrab oluvchi 

to‘liq fazoviy burchak quyidagicha ifodalanadi: 
(3.4) 
Demak, nuqta atrofidagi to‘la fazoviy burchak 
steradianga teng 
bo‘lar ekan. 
Shunday qilib oqimning biz ajratib olgan bir qismi d

fazoviy 
burchakka to‘g‘ri keladi. d

ni kichik miqdor deb R ga nisbatan: d

ichida 
oqimni tekis taqsimlangan deb hisoblash mumkin. L dan barcha yo‘nalishlar 
bo‘yicha ketayotgan to‘la oqim 
bo‘ladi. 
Yorug‘lik kuchi I. Fazoviy burchak birligiga to‘g‘ri kelgan oqim 
kattaligiga yorug‘lik kuchi deyiladi. Agar oqim Ф, manbadan barcha 
yo‘nalishlar bo‘yicha bir tekis yuborilayotgan bo‘lsa, 
bo‘ladi. Bu har 
qanday yo‘nalish uchun bir xil bo‘ladi. Oqim notekis bo‘lgan holda Ф/4

kattalik faqat yorug‘likning o‘rtacha kuchi bo‘ladi va yorug‘likni o‘rtacha 
sferik kuchi deyiladi. Tayinli bir yo‘nalish bo‘yicha yorug‘lik kuchini o‘lchash 
uchun d

elementar fazoviy burchak olinib va bu fazoviy burchakka to‘g‘ri 
kelgan d yorug‘lik oqimi o‘lchanishi kerak: 
(3.5) 
Yoritilganlik Е. Yoritilganlik deb, sirt birligiga to‘g‘ri kelgan oqim 
kattaligiga aytiladi. 

yuzning yoritilganligi 
bo‘ladi. (3.2) va (3.3) larni hisobga olsak,
(3.6) 
2
4
R



.
4
4
2
2
2
p
c
R